- Mantık Araştırmaları Dergisi
- Cilt: 5 Sayı: 1
- Mantık İlmi Açısından İki Önemli Eser: Mizânu-l Ukûl ve Felsefe Dersleri
Mantık İlmi Açısından İki Önemli Eser: Mizânu-l Ukûl ve Felsefe Dersleri
Authors : Remziye Selçuk
Pages : 6-23
View : 206 | Download : 89
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Mîzânü’l-ukūl ve Felsefe Dersleri hem klasik mantık konularını hem de kendi zamanlarında Batı’da yeni başlamış olan metot ve sembolik mantık çalışmaları da içermektedir. Müellifleri çok sayıda dil bilmektedirler. Bu durum batıda çıkan çalışmaları edinmelerini ve onları okuyarak değerlendirme yapmalarını sağlamıştır. Mîzânü’l-ukûl ve Felsefe Dersleri’nde bazı kavram ve tamlamaların Fransızca veya İngilizce karşılıkları yer almaktadır. Böylelikle batı literatüründe yer alan mantıkla alakalı karşılıklarının bilinmesine yardımcı olmuştur. Diğer taraftan bu eserlerin, yabancı fikir ve eserlerin değerlendirme ya da eleştirilerine yer vermeleri, klasik ve yeni mantığı karşılaştırmalı olarak irdelemeleri eserlerin başka dikkat çekici yönüdür. Felsefe Dersleri’nde Mîzânü’l-ukûl’a oranla daha derinlemesine konular işlenmiştir. Ancak sembolik mantıkla alakalı daha fazla bilgi Mîzânü’l-ukûl’da yer almaktadır. Ayrıca Ali Sedad, eserinde çok sayıda ve yetkin örnekler vermektedir. Felsefe Dersleri’nde örnekler çoğu zaman aynıdır. Felsefe Dersleri’nin son bölümünde yer alan sûrî/formel mantığa dair kısım ve buradaki görüşler önemlidir. İzmirli’ye göre bu yeni mantık çeşidi fikrin tutarlılığına yardımcı olmaktadır, faydalıdır. Ancak yeni mantık, konu nasıl konu olmuş ise o şekilde fikre uygulamaktadır. Bu yüzden fikrin şeylerle uygunluğuna ait olmaz. İzmirli metodoloji bahsini eseri Fenn-i Menâhic’de ele almıştır. Ancak Mizânu’l-Ukûl’un bu çalışmadan yaklaşık 26 yıl evvel basılmış olmasına rağmen bu konuda daha çok detaya sahip olması bu esere ayrıcalık katmıştır. Ali Sedad, Osmanlı’nın son zamanlarında ilk defa yüklemin niceliğine değinendir. O, batılı mantıkçıların kıyasın modllarını 72 ye çıkardıklarını ve bu şekilde yenilik getirdiklerini sandıklarını ancak bunun bir yenilik değil, abartı olduğunu ve tabii olmadığını belirtir. Ali Sedad’a göre, Batı mantığa Endülüs Müslüman mantıkçıları kadar ne hizmet etmiş ne onu de geliştirmiştirKeywords : Mantık, , Felsefe Dersleri, Mîzânü’l-ukûl.