- Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi
- Vol: 9 Issue: 2
- ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)
ROMA HUKUKUNDA KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ (COMMODATUM)
Authors : Güzide Burcu Günveren
Pages : 311-363
Doi:10.32957/hacettepehdf.602483
View : 13 | Download : 8
Publication Date : 2019-12-09
Article Type : Other
Abstract :Çağdaş Hukukumuzda olduğu gibi Roma Hukukunda da borç doğuran kaynakların en önemli kısmını sözleşmeler ( contractus ) oluşturmakta idi. Ancak Roma Hukukunda ius civile bakımından contractus olarak kabul edilen belli anlaşma tipleri vardı. Belirli bir hukuki sonuca yönelen ve sınırlı sayıda olan bu tipik anlaşmaların borç doğurduğunu kabul etmek için, tarafların birbirine uygun irade beyanı yeterli olmazdı. Malın karşı tarafa verilmesi ya da rızaların belli bir şekle uygun olarak beyan edilmesi gerekirdi. Böylece ius civile ’nin kabul ettiği contractus ’lardan biri meydana gelmiş olurdu ve dava ile himaye edilen bir borcun ortaya çıktığı kabul edilirdi. Contractus ’lar dışında kalan diğer anlaşmalar ise pactum olarak bilinirdi. Roma Hukukunda sadece rıza ile sözleşmelerin kurulduğunu kabul edebilmek ancak ilerleyen yüzyıllarda kabul edilmeye başlanmış ve bu anlaşmalardan doğan ihtilaflarda, taraflara, praetor lar veya imparatorlar tarafından dava hakkı tanınmaya başlanmıştı. Böylece şekle bağlı kalmadan sadece consensus ile anlaşmalar kurulmaya başlanmış ve sayıları artmıştı. Gelişmeler neticesinde pactum ların contractus lardan farkı kalmamıştı. Commodatum (kullanım ödüncü-ariyet) dostluğun sık sık karşılıklı hizmetler gerektirdiği Roma yaşantısında arkadaşlar ve komşular arasında oldukça yaygın kullanılan bir sözleşme tipidir. Buna rağmen ilk dönemlerde, ius civile tarafından kabul edilen bir contractus olarak ortaya çıkmamıştı. Bahsettiğimiz gelişime uygun olarak taraflar arasında bir pactum olarak doğmuştu. Sözleşmeye konu edilen şeyin iadesi için dava açılabilmesi, ilk kez praetor un himayesi sayesinde gerçekleşmişti.Keywords : Commodatum, Actio Commodati Directa, Actio Commodati Contraria