Iğdır’da Bir Orta Tunç Çağı Kompleksi Aşağı Erhacı Yerleşimi ve Kalesi
Authors : Ayhan Yardimciel
Pages : 115-138
View : 7 | Download : 1
Publication Date : 2018-01-01
Article Type : Research
Abstract :Orta Tunç Çağı, merkezi Orta Aras Havzası Ermenistan, Nahçıvan, Kuzeybatı İran, Kars, Iğdır, Doğubayazıt olan Aras Boyalıları Kültürü’nün ortaya çıktığı dönemdir. MÖ II. Binyılın başlarında Kura-Aras Kültürü’nün çözülmeye başlanmasıyla ortaya çıkan bu kültür, Gürcistan’dan Kuzeybatı İran’a kadar yayılmıştır. Nahçıvan, Ermenistan ve Kuzeybatı İran’ın aksine Anadolu coğrafyasında bu kültüre ait yerleşim yerinin olmayışı kültürün tanımlanması açısından büyük sıkıntıyı beraberinde getirmiştir. Bu yüzden kültür, yayla kültürü, göçebe, mobil pastoral gibi kavramlarla açıklanmaya çalışılmıştır. Bu sorunlara ışık tutmak adına 2016 yılında, Ağrı-Iğdır OrtaSon Tunç Çağı, Aras Boyalıları Kültürü isimli yüzey araştırmasına başladık. 2016 yılında keşif amaçlı sürdürdüğümüz yüzey araştırmamız 2017 yılında sonuçlarını vermeye başlamıştır. Iğdır’ın 5 km. güneyinde ve Aşağı Erhacı Köyü’nün 500 m güneyinde bulunan Kızıltepeler mevkiinde sürdürdüğümüz araştırmalar, kültür açısından birçok bilgi sunmuştur. Kayalık tepenin güney eteğinde Türkiye’deki ilk Aras Boyalıları Kültürü yerleşmesinin izlerine ulaşılmıştır. Yerleşim yeri, tepeden ovaya bir sırt gibi uzanan yükseltinin batısında 280 m ve kuzeyinde 120 m uzunluğunda ve 120 m genişliğindedir. Buradan 1982 yılında geçirilen kanal ve yol çalışmaları dolayısıyla yerleşim dört parçaya bölünmüştür. İnşaat sırasında açılan topraklardan oluşan yığıntılar içerisinde bol miktarda ve genellikle geometrik bezemeli monokrom Aras boyalıları ve yine Orta Tunç Çağı için karakteristik olan siyah açkılı tarak bezemeli keramik parçaları bulunmuştur. Devam eden çalışmalarda tepenin üzerinde bu dönem ile ilişkili olduğunu düşündüğümüz bir kalenin izlerine rastlanmıştır. Kaledeki kromlek tarzı mezarlarda yapılan kaçak kazılarla alakalı olarak mezar etrafında monokrom Aras boyalısı örnekleri tespit edilmiştir. Erhacı Orta Tunç Çağı kompleksi olarak tanımladığımız arkeolojik merkez, kültür için önemli bilgiler sunmakla birlikte hedeflediğimiz yerleşim stratejisi ve tipolojisi bağlamında yapılacak yeni çalışmaların da önünü açmıştır. Iğdır ilinin iklimsel koşullarının ve Doğubayazıt üzerinden İran ve Van ile olan bağlantılarının kültür taşıyıcıları için yerleşim noktasında belirleyici olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma ile Türkiye’de ilk kez tespit edilmiş olan Aras Boyalıları Kültürü’ne ait bir yerleşim yerinin ve kalenin tanıtımı yapılacaktır.Keywords :