- Belgü
- Issue: 8
- BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI IRAK’INA DAİR BİR RAPOR: SORUNLAR, TARAFLAR VE TANIKLAR
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI IRAK’INA DAİR BİR RAPOR: SORUNLAR, TARAFLAR VE TANIKLAR
Authors : Fasih Dinç
Pages : 41-62
Doi:10.59577/belgu.1291575
View : 93 | Download : 110
Publication Date : 2023-06-12
Article Type : Research Article
Abstract :Birinci Dünya Savaşında (1914-1918) Irak, Osmanlı Devleti için İngiliz işgaline karşı bir savunma cephesiydi. Savaşta aynı anda birçok cephede savaşılmasının yarattığı askeri koşulların yanı sıra Irak’ın kendisine has sosyo-kültürel yapısı, Osmanlı kuvvetlerini büyük zorluklarla karşı karşıya bırakıyordu. Bu aşamada 1916 tarihli "Irak ahvâl ve idâre-i umûmîyesi” başlığıyla Osmanlı jandarma müfettişi tarafından yazılan bir rapor hem cephede hem cephe gerisinde Irak’ta yaşanılanlara dair değerli veriler sunmaktadır. Bilhassa, Bağdat ve Basra çevresindeki gelişmelere odaklanan raporda, Irak cephesindeki askeri durum, bölgenin aşiret, mezhep ve inanç temalı sosyo-kültürel yapısı, Arap toplumunun savaştaki tutumlarına, bir devlet olarak Osmanlı’nın varlığı ve halkla kurduğu ilişki tarzına dair bilgiler verilmekte, tespitler yapılmakta ve çözümler önerilmektedir. Dönemin bir tanığının gözlem ve tespitlerini içermesi bakımından rapor, savaşın gölgesindeki Osmanlı Irak’ının bir kesitini vermektedir. Ancak özellikle taraflı biri olarak Osmanlı müfettişi tarafından yazılan ve belli sınırlılıklara sahip olan bir rapora sadece odaklanarak yapılacak saptamalar, birçok faktörün ıskalanmasına neden olabilir. Sonuç olarak, makalede savaş süreci Irak’ına dair diğer tanıkların görüş ve gözlemleri, Osmanlı arşiv kaynakları ve güncel literatürden faydalanarak bu raporun sunduğu bilgiler analiz edilecek, sorular sorulacak ve cevaplar aranacaktır. Bu bağlamda, taraflar olarak Osmanlı ve İngiltere’nin Irak’a dönük hamlelerine ve savaşın önemli bir aktörü olarak Iraklıların pozisyonlarına dair çıkarımlar yapılmıştır.Keywords : Irak, Araplar, Osmanlı, İngiltere, Aşiret, Şiilik, Savaş