- Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 45
- "BU ÜMMETİN MECUSİLERİ KADERİYEDİR" HADİSİNİN MU’TEZİLÎ YORUMU BİR EŞ’ARÎ APOLOGYSİ Mİ?...
"BU ÜMMETİN MECUSİLERİ KADERİYEDİR" HADİSİNİN MU’TEZİLÎ YORUMU BİR EŞ’ARÎ APOLOGYSİ Mİ?
Authors : Bayram Çinar
Pages : 86-101
View : 8 | Download : 3
Publication Date : 2020-12-31
Article Type : Research
Abstract :Kâdî Abdulcabbar el-Hemdânî (ö. 415/1024) Basra Mu’tezilesi’nin en önemli temsilcilerindendir. İlk başlarda itikatta Eş’arî, Fıkıh’ta ise Şafîi mezhebine mensuptur. Ebu Hüseyi el-Hayyât’ın (ö. 300/912) Kitâbü’l-İntisâr adlı eserinden etkilenir ve Mu’tezile mezhebine intisap eder. Mu’tezile’nin son büyük âlimlerinden olup, şeyhliğinin onda son bulduğu kabul edilir. Son derece üretken bir yazar olan Kâdî, Mu’tezile’nin yayılmasında oldukça etkili olduğu kabul edilir. El-Muğni, el-Muhtasar, el-Muhît, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, Fadlu’l-İ’tizal ve Tesbîtu Delâili’l-Nübüvve onun Kelam alanındaki en önemli eserlerinden bazılarıdır. Kendisinden sonra ekolün taşıyıcı ayakları olan âlimleri yetiştirmiştir. Ebu’l-Hüseyn el-Basri (ö. 436/1044) ve Ebu Muhammed ibn el-Metteveyh (ö. 469/1076) onun en önemli öğrencilerindendir. Buveyhiler döneminde 25 yıl yargıçlık yapan Kâdî Abdulcabbar, özellikle Mu’tezile Mezhebinin ittifak ettiği beş temel ilkeyi ele aldığı bir eser yazmış ve bu eseri şerh etmiştir. "Şerhu’l-Usûli’l-Hamse” adıyla şöhret bulan bu eser, ekolün görüşlerini derli toplu bir biçimde sunan en önemli eserlerdendir. Eserin Muhtevası içerisinde "Bu ümmetin Mecusileri Kaderiyedir’ hadisi çerçevesinde bu hadisten kastın hangi ekol olduğu çerçevesinde görüşlerini ortaya koymuştur. Çalışmamız temelde onun bu konudaki görüşlerini Türk okuruyla buluşturmak ve bu görüşleri Kelam ilmi perspektifinde kritik etmektir. Tüm bunlardan sonra metnin kurgusuna dokunmadan, metne ilişkin yaptığım araştırmalarda Eş’arî’nin (ö. 324/935-36), Kâdî Abdulcabbar’dan daha önce yazdığı bir metnin de Kaderiye’nin kim olduğunun tespite adandığını tespit ettim. Metin incelemelerim bu metinlerin ilişkili olabileceği sonucuna beni ulaştırdı. Daha doğru bir ifade ile Mu’tezilî âlimin bu metninde Eş’arî’nin metnini hedef almış olması mümkün görünüyor. Konuyu ilgililerin görüşlerine sunarım.Keywords : Kelam, , Mu’tezile, , Cebrîye, , Kaderiye, , Kâdî Abdulcabbar.