- ANADOLU Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi
- Vol: 27 Issue: 2
- Sea Beets [Beta vulgaris subsp. maritima (L.) Arcang.] Wild Edible Beets and Home Garden Beets of Tu...
Sea Beets [Beta vulgaris subsp. maritima (L.) Arcang.] Wild Edible Beets and Home Garden Beets of Turkey
Authors : Ayfer TAN, Nese ADANACIOGLU, Sevinc KARABAK, Nurcan AYSAR, Ahmet Semsettin TAN, Lerzan AYKAS
Pages : 54-61
View : 21 | Download : 5
Publication Date : 2017-12-15
Article Type : Research
Abstract :Beta (pancar) türleri Amaranthaceae familyasındaki Betoideae alt familyasına dahildir. Bu cins yabani tür ve şeker pancarı, pancar veya bahçe pancarı olarak bilinen kök sebze, yapraklı sebze pazı ve ıspanak pancarı ve mangel gibi kültür formlarını içerir. Beta ( Beet) türleri, kültür pancarı için önemli genitördürler. Türkiye’nin pancarın olası orijin merkezlerinden biri olarak, Beta ve Corollinae seksiyonlarına ait türler içerdikleri genetik varyasyon ve pek çok genle kültür pancarları için önemli bir genetik potansiyele sahiptirler. Beta seksiyonundaki türlerin çoğu ve seksiyon Corollinae 'nin tüm türleri Türkiye'de yayılış göstermektedir. Yabani türlerin çoğu yenilebilmekte ve dağıtım bölgelerindeki yerel halk tarafından yerel gıda maddelerinde kullanılmaktadır. Kıyı pancarı, Beta vulgaris subsp. maritima , yabani pancar türleri arasında en yaygın yenilebilir tür olup şeker pancarı ve diğer kültür pancarlarının yabani atasıdır. Kıyı pancarı, kıyı bölgelerinde deniz kenarlarında, kumsallarda, deniz kayalıkları ve deniz kıyıları, ve tuz bataklıklarında yetişir. Yaprak pancarı ve kök pancarları çiftçiler tarafından sebze bahçelerinde yetiştirilmektedir. Sebze, sofra ve yemlik pancar yerel çeşitleri Türkiye'de nesiller boyu yetiştirilmekte ve kullanılmaktadır. Farklı yerel çeşitler yöresel olarak farklı şekillerde kullanıma sahiptir. Beta türlerinin çeşitliliğini değerlendirmek için, toplama, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünün (ETAE) Ulusal Tohum Gen Bankası'ndaki ex situ koruma ve morfolojik değerlendirme çalışmaları yapılmaktadır. Türkiye'de Beta türlerinin morfolojik karakterizasyonu sonucu, yabani ve kültür formları arasındaki gen akışından kaynaklanan sürekli bir varyasyon saptanmıştır. Beta seksiyonunda pigmentasyon, tüylülük, bitki tipi, çiçeklenme, çiçek tohum kümeleri, polen fertilitesi ve yaprak tiplerinde varyasyon gözlemlenirken, Corollinae seksiyonunda çiçek ve yaprak özelliklerinde geniş varyasyon görülmüştür. Türkiye'nin Gıda ve Beslenme Biyoçeşitlilik Projesi için öncelikli türlerinden biri olarak kıyı pancarı üzerinde ayrıntılı etüdler ve sosyo-ekonomik araştırmalar yapılmıştır. Sosyo-ekonomik çalışmalar, monografi tekniği ile ayrıntılı veriler için yürütülmüştür. Veriler, yüz yüze yapılan anketlere kaydedilmiş ve analiz edilmiştir. Anketler sırasında etno-botanik bilgi ve geleneksel tarım sistemleri kaydedilmiştir. Ege Bölgesi'nden toplanan pancarların gıda bileşimi de deniz pancarının besin değerini değerlendirmek için belirlenmiştir.Keywords : Pancar, Beta, kıyı pancarı, Beta vulgaris ssp. maritima, morfolojik karakterler, çeşitlilik, değişkenlik, sosyo-ekonomik çalışma, geleneksel bilgi, gıda bileşimi