- Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 20
- Rızâeddin b. Fahreddin’in Yeni Mecelle Mücadelesi
Rızâeddin b. Fahreddin’in Yeni Mecelle Mücadelesi
Authors : Kibar Karadeniz
Pages : 140-164
Doi:10.32950/rteuifd.969540
View : 13 | Download : 6
Publication Date : 2021-12-25
Article Type : Research
Abstract :Rızâeddin b. Fahreddin, Rusya Müslümanlarının önde gelen âlimlerindendir. Rızâeddin Mahkeme-i Şer‘iyye’ye kadı olarak atandığında, mahkemenin kazâ açısından yaşadığı problemleri gündeme getirip, çözüm olarak da bir mecellenin hazırlanmasının gerekliliğini ilk olarak dile getirmiştir. Bu düşünce doğrultusunda yaptığı çalışmalarla yeni mecellenin fikrî altyapısını oluşturmuştur. 1910 yılında Musa Carullah’a, mecelleye medhal mahiyetinde ve külli kâideler mesabesinde Kavâid-i Fıkhiyye’yi hazırlatmıştır. Rızâeddin’in çalışmaları, Mahkeme-i Şer‘iyye’nin 1917 yılında özerk bir yapıya kavuşmasıyla, Rusya Müslüman âlimlerinin ilk iş olarak ele alıp, Mecelle-i Ahkâm-ı Şer‘iyye adıyla resmiyet kazandırdıkları yeni mecellenin projelendirilmesinde kendisini etkin bir şekilde göstermiştir. Ancak bu büyük proje, Rusya’da yaşanan Bolşevik Devrimi ile 1923 yılına kadar sürecek bir sekteye uğramıştır. Rızâeddin b. Fahreddin’in 1923 yılında Mahkeme-i Şer‘iyye’ye müftü seçilmesi Mecelle-i Ahkâm-ı Şer‘iyye için bir umut olmuştur. Umulduğu gibi olmuş, çok ağır siyasi ve ekonomik sıkıntılara rağmen Mecelle-i Ahkâm-ı Şer‘iyye’nin yeni bir metotla kısa zaman içinde hazırlanmasına karar verilmiştir. Bölümler halinde hazırlanması planlanan mecelle için konusunun uzmanı sayılan kişilere görevlendirmeler yapılmıştır. Ancak Abdurrahman Ömerî tarafından hazırlanan aile hukukuna dair 551 maddelik bölümün dışında diğer bölümlerle ilgili herhangi bir çalışmaya bugüne kadar rastlanılamamıştır. Aile hukukuna dair bölümün hazırlanarak önemli bir adım atılmış olmasına rağmen içinde bulunulan şartların zorluğu ve Müslümanların yeterli desteği vermemesi Rızâeddin b. Fahreddin’in onlarca yıl diri tuttuğu umudunu yitirmesine sebebiyet vermiştir. Böylece, Rızâeddin’in kadılığı zamanında gündeme getirdiği ve yaklaşık otuz beş yıl boyunca mücadelesini verdiği yeni mecelle düşüncesi akîm kalmıştır.Keywords : İslam hukuku, , Rusya Müslümanları, Rızâeddin b. Fahreddin, Mecelle, Kadı