Porphyrios ve Ebherî Bağlamında Tür Tümeli

Authors : Ömer Yildiz

Pages : 227-248

Doi:10.17120/omuifd.986931

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-27

Article Type : Research

Abstract :Beş tümel olarak bilinen cins, tür, ayrım, hassa ve ilinti kavramlarından ikincisi olan tür kavramı; kavramlar mantığında, tanım teorisinde ve tümeller tartışmasında sıklıkla kullanılan zâtî (özsel) bir kavramdır. Dolayısıyla bu konuların anlaşılabilmesi için tür kavramı önemli bir rol oynamaktadır. Aristoteles (ö.384-322) eserlerinde beş tümeli ayrı bir başlık altında incelemediğinden Porphyrios (ö.420), Kategoriler adlı kitabın daha iyi anlaşılması için Isagoge adlı eseri kaleme almış ve bu eser de Organon adlı külliyata giriş olarak eklenmiştir. Porphyrios, bu eserinde beş tümeli detaylı bir şekilde işleyerek bu kavramların daha iyi anlaşılmasına zemin hazırlamıştır. İslam âleminde ise medreselerde okutulan temel kaynaklardan biri Ebherî’nin (ö.663) Îsâgûcî adlı risâlesidir. Ebherî, bu eserinde mantık konularını kısa bir şekilde özetlemiş ve kendi dönemdeki mantık anlayışını eserinde mezcetmiştir. Biz de bu çalışmamızda Porphyrios ve Ebherî’nin tür tümeline yüklemiş oldukları anlamları irdelemeye çalıştık. Bu nedenle bu çalışmada beş tümeli detaylı bir şekilde işleyen Porphyrios ile yüzyıllardır medreselerde okutulan Ebherî’nin tür tümeli görüşlerini ele aldık ve bu tümele yüklemiş oldukları anlamların benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymaya çalıştık. Bunu yaparken de daha çok müelliflerin mantık eserlerine bağlı kalarak tür tümelinin mantıksal anlamı üzerinde durduk.
Keywords : Porphyrios, Ebherî, Beş Tümel, Tür