Mâlikî Fıkıh Usûlünün Tarihsel Süreci

Authors : Hafsa Kesgin

Pages : 505-535

Doi:10.17120/omuifd.721948

View : 25 | Download : 10

Publication Date : 2020-06-20

Article Type : Research

Abstract :Usûl ilminin ortaya çıkmasından sonra her mezhebin kendine özgü bir usûl anlayışı oluşmuştur. Fakihlerin farklı usûl anlayışları temelinde farklı usûller ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda Mâlikî usûlü de usûl eserlerinin telif ve tedvîn edildiği erken dönemlerde eserlerini vermiştir. İmâm Mâlik’in usûle dair bir eseri mevcut olmasa da fetvâ, fıkıh ve hadisleri topladığı  el-Muvattâ isimli telifi söz konusu usûl faaliyetlerinin temel dayanağı olmuştur. Mâlikî mezhebinde ortaya çıkan Medîne, Mısır, Irâk ve Endülüs ekollerinin farklı bakış açıları usûl ilmine de etki etmiş ve her ekol kendi düşünceleri çerçevesinde eserler ortaya koymuşlardır. İlk usûl çalışmaları Irâk merkezli olmuş daha sonra Endülüs ulemâsı üzerinden gelişme çağı yaşanmış, Mısır ekolü ise Mâlikî usûlünün klasik dönemini şekillendirmiştir. Söz konusu bu süreçlerde fukahâ ve memzûc metod kullanılmış olsa da ağırlıklı olarak mütekellimîn metodu çerçevesinde bir telif geleneği oluşturulmuştur. Usûl anlayışı bakımından ise temel karakteristiği cedel ve hilâf olan Irâk Mâlikî usûl anlayışı, söz konusu bu anlayışa karşı duruş sergileyen Endülüs usûl anlayışı ve bu iki metodu mezceden Mısır usûl anlayışı etken olmuştur. Nihâyi süreçte Irâk’ın etkisinde kalan ve Irâk metodunu esas alan Endülüs usûl ekolü ve Mısır usûl anlayışı mezhepteki hâkmiyetini devâm ettiren iki temel ekol olmuştur. Modern dönemde ise klasik usûl anlayışından çok farklı makâsıd temelli bir usûl anlayışı hâkim olmuştur. Bu makalede Mâlikî usûl ilminin geçirdiği bu dönemlerin kendine has özellikleri ve tarihsel süreci ele alınarak Mâlikî usûlünün gelişim seyrine dair bütüncül ve genel bir resim ortaya konulacaktır. 
Keywords : Maliki, Fıkh, Metodoloji, Mutakallamin, İmam Malik