MÖ 3. Binyıl Mezopotamya Yazılı Kaynaklarında Elam: Awan Hanedanlığı

Authors : Kamal Bayramov

Pages : 579-605

Doi:10.33469/oannes.1150431

View : 13 | Download : 6

Publication Date : 2022-09-20

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada MÖ 3. binyılda Mezopotamya – Elam arasındaki siyasi ilişkiler incelenmiştir. Söz konusu dönemde, Elam’da siyasi anlamda sırasıyla Awan ve Šimaški adında iki hanedanlık öne çıkmaktadır. Ancak çalışmamızda III. Ur Hanedanlığı dönemiyle çağdaş olan Šimaški Hanedanlığı kapsam dışı tutulmuş, Elam’ın ilk kez tarih sahnesine çıktığı MÖ 27. yüzyıldan MÖ 2100’lü yıllara kadarki süreç ele alınmıştır. Bu dönemde yerli kaynakların yok denecek kadar az olması nedeniyle Elam tarihi birkaç örneğin dışında Mezopotamya yazılı kaynaklarının ışığında öğrenilmektedir. Bu bağlamda çalışmada Erken Hanedanlar ve Akad döneminin kaynakları incelenmiş, gerek görüldüğü yerlerde arkeolojik verilere de başvurularak yazılı kaynaklarla karşılaştırılmıştır. Bununla birlikte oldukça az sayıda olan yerli kaynaklara da değinilmiştir. Kendinden sonra yazıtlar bırakmış tek Elam kralı olan Puzur-Inšušinak’ın yazıtları çalışmaya dahil edilerek incelenmiştir. MÖ 3. binyılın başlarından Pers dönemine kadar İran’ın güneybatısında var olan Elam, tarihin erken dönemlerinden itibaren yakın komşusu Mezopotamya uygarlıklarıyla kültürel, ekonomik ve siyasi ilişkilerde bulunmuştur. Arkeolojik bulgulardan kültürel ve ekonomik ilişkilerin tarih öncesi dönemlerden beri var olduğu bilinse de siyasi ilişkilere dair ilk kanıtlar Erken Hanedanlar Dönemi’ne, (MÖ 27. Yüzyıl) tarihlenmektedir. Erken Hanedanlar Dönemi’nde Elam’ın Kiš, Ur ve Lagaş kent devletleriyle siyasi temasları olmuştur. Akad döneminde Elam topraklarının bir kısmı bu devletin kontrolü altına girmiştir. Sargon’dan başlayarak Šar-Kali-Šarri dönemine kadar tahta çıkan Akad kralları Elam üzerine birçok kez seferler düzenlemişlerdir. Akad’ın yıkılmasıyla ise Awan Hanedanlığı’nın son kralı olan Puzur-Inšušinak Elam’da siyasi birliği sağlamıştır. Ancak bu durum uzun sürmemiş III. Ur Hanedanlığı’nı kuran Ur-Nammu Puzur-Inšušinak’ı yenilgiye uğratmıştır.
Keywords : Elam Tarihi, Mezopotamya, Susa, Awan Hanedanlığı, Puzur-Inšušinak