ESKİ YAKIN DOĞU’DA ADALET ANLAYIŞI VE KANUN KOYUCULAR

Authors : Ekrem Memiş

Pages : 1-37

View : 17 | Download : 11

Publication Date : 2021-03-20

Article Type : Research

Abstract :Tarihin erken dönemlerinden itibaren, insan topluluklarının en çok ihtiyaç hissettikleri kurumların başında adalet kurumu gelmektedir. Henüz devlet aşamasına ulaşamamış olan toplumlarda adalet dağıtımı, o toplumun önder kişilerinden oluşan kurullar aracılığı ile yerine getirilmiştir. Anlaşıldığı kadarıyla, henüz yazının icat edilmediği erken dönemlerde adalet dağıtımı genellikle yazılı olmayan gelenek hukuku kurallarına dayalı olarak gerçekleştirilirken, yazının keşfinden yaklaşık 8 asır sonra, yazılı olmayan gelenek hukuku yazılı hale getirilmiştir. Bu kanunlar, kil tabletler ya da steller üzerine yazdırılmıştır. Eski Yakın Doğu’da kanun koyucuların önemli bir kısmının krallar olduğu görülmektedir. Krallar, yazdırmış oldukları vesikalarda, yönetme yetkisini de kanun çıkarma ve uygulama yetkisini de tanrılardan aldıklarını, sık sık dile getirmişlerdir. Örneğin Eski Yakın Doğu’nun önemli medeniyet merkezlerinden biri olan Mezopotamya’daki kanun koyucuların ya da hukuk belgelerini kaleme aldıranların büyük çoğunluğu, yönetme yetkisini de ellerinde bulunduran krallardır. Lagaş kralı Urukagina, III. Ur Sülalesi’nin kurucusu Ur-Nammu, İsin kralı Lipit-İştar, Eski Babil Devleti’nin ünlü kralı Hammurabi, bu krallar arasında ilk aklımıza gelenlerdir. Mezopotamya toplumları arasında başlayan hak ve adalet arama isteği, ilerleyen zaman dilimi içerisinde Eski Yakın Doğu’nun diğer merkezlerinde de kendisini göstermeye başlamıştır. Eski Ahit’te Yahudi toplumunun adalet anlayışı bütün ayrıntıları ile gözler önüne serilirken, MÖ 2. Binyıl Anadolu’sunun başat gücü olarak kabul edilen Hititler’de de ileri bir adalet anlayışının mevcut olduğu, kanun maddelerinden anlaşılmaktadır. Biz bu çalışmamızda, Eski Yakın Doğu’da hak ve adalet anlayışının nasıl ortaya çıktığını, yazılı olmayan kuralların niçin yazılı hale getirildiğini ve bunların ne dereceye kadar uygulandığını, yazılı kaynaklara dayanarak, gözler önüne sermeye çalışacağız.
Keywords : Adalet anlayışı, kanunlar, kanun koyucular, Mezopotamya, Anadolu