MONTREUX SONRASI TÜRK- SOVYET İLİŞKİLERİ ÇERÇEVESİNDE İNÖNÜ-POTEMKİN GÖRÜŞMESİ (23 KASIM 1938)

Authors : Irşat Sarialioğlu

Pages : 1711-1726

Doi:10.30783/nevsosbilen.1121238

View : 19 | Download : 4

Publication Date : 2022-10-02

Article Type : Research

Abstract :Bu makalede Sovyetler Birliği Dışişleri Halk Komiseri Yardımcısı Vladimir Petrovich Potemkin’in 23 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’yle yaptığı görüşme, Montreux sonrası Türk Sovyet ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmektedir. Mustafa Kemal Atatürk’ün 21 Kasım 1938 tarihli cenaze töreni için Moskova tarafından, Sovyetler Birliği heyeti başkanı olarak görevlendirilen Potemkin, cenazenin ardından bir süre daha Türkiye’de kalmış ve bu süreçte İsmet İnönü’yle Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu ve Sovyetler Birliği’nin Ankara Büyükelçisi Aleksey Terentyev’in katıldığı uzun bir görüşme yapmıştır. Türkiye’nin Almanya ve İngiltere’yle olan ilişkileri ve yeni bir karşılıklı yardım paktı meselesi gibi Montreux sonrası süreçte Türk Sovyet ilişkilerini meşgul eden konuların görüşüldüğü bu görüşme, uluslararası kamuoyu ve yabancı misyonlar nezdinde büyük bir merak konusu olmuş, hatta Atatürk sonrası Türk Sovyet ilişkilerinde eski yakınlığa dönüş olarak yorumlanmıştır. Çalışma içerisinde literatürde bahsi geçmekle birlikte içeriğine ilişkin bir bilgiye rastlanmayan 23 Kasım 1938 tarihli İnönü Potemkin görüşmesinin detayları Türk Diplomatik Arşivi, İngiltere Ulusal Arşivi ve İngilizce olarak yayınlanmış Alman ve Rus arşivi evrakı çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda, İnönü-Potemkin görüşmesini, Türk-Sovyet ilişkilerinde eski samimiyeti yeniden tesis eden bir diplomatik girişim olarak değerlendirmenin doğru olmadığı ve Atatürk’ün vefatının ardından ilişkilerde ani ve dramatik bir değişimin meydana gelmediği sonucuna varılmıştır.
Keywords : Türk Dış Politikası, Türk-Sovyet İlişkileri, İsmet İnönü, Vladimir Petrovich Potemkin.