- Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 48 Issue: 48
- Kıraatlerin İhticâcı Bağlamında Dilbilimsel Tefsirler: Ahfeş’in Me‘âni’l-Kur’ân’ı Özelinde Bir Tahli...
Kıraatlerin İhticâcı Bağlamında Dilbilimsel Tefsirler: Ahfeş’in Me‘âni’l-Kur’ân’ı Özelinde Bir Tahlil
Authors : Recep Koyuncu
Pages : 331-358
View : 16 | Download : 10
Publication Date : 2019-12-31
Article Type : Research
Abstract : Sözlükte hüccet, "kastetmek, yönelmek, ziyaret etmek, üstün gelmek" anlamına gelen "hacce” fiilinden türemiş bir isim olup "isabetli yönelişi kanıtlayan delil ve bürhan" anlamına gelmektedir. Istılahta ise ihticac, mesleki yönden yeterliliği olan ir kârinin, bulunduğu ekol veya bölgeye göre seleften kendisine ulaşmış olan muhtelif okuyuşlar arasında bir kıraati, kendince haklı gördüğü birtakım gerekçelerle tercih etmesi ve bunu da delillerle kanıtlamasıdır. Kıraat ilminde önemli bir konu olan ihticâc olgusunu ele alırken konunun arka planında yer alan temel meselelerin iyice araştırılması gerekmektedir. Her ne kadar hüccet olgusunun tarih sahnesine çıkışını vahyin indiği dönem olarak söylense de sistematik anlamda, tabiîn dönemi ve sonrasında özellikle Kur’an’ın irabına dair hataların (lahn meselesi) gündeme gelmesi neticesinde oluştuğunu söylemek mümkündür. Kur’an’ın irab ve telaffuzunda hatadan uzak olunması adına hassasiyetle yapılan çalışmalar tabiin döneminde yoğunlaşmış, sonraki süreçte dilbiliminin de gelişimiyle hızlanmış, II ve III. asırlarda zirve yapan dilbilimi kıraatleri de kaynak olarak kullanmak suretiyle tekâmül sürecini tamamlamıştır. Bu süreçte kıraat ilmine dair tedvin ve telif sürecinin henüz tam anlamıyla başlamadığı görülmekte, bunun yanı sıra ayetlerin lüğavî yönden izahının yapıldığı Meâni’l-Kur’an tarzı eserlerin telif edildiği görülmektedir. Sistematik anlamda "Kıraat-i Seb’a”nın henüz oluşmadığı bu dönemde kıraatlerin keyfiyetini kavrama adına söz konusu çalışmaların iyi tetkik edilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Bu bağlamda Ahfeş’in Meani’l-Kur’an adlı eseri, bir yönüyle alanında önemli ve mukaddem bir eser olması diğer taraftan da hüccet olgusunun gelişimine dair önemli ipuçları barındırması açısından önem arzetmektedir. Bu çalışmada öncelikle Ahfeş’in yaşadığı dönemde dilbilimsel tefsir ve kıraat ilişkisinin tespiti yanında hüccet olgusundan, ardından Arap dilinde tartışmasız otorite sayılan Ahfeş’in kıraatlere yaklaşımı detaylı olarak incelenecektir. Bu bağlamda Ahfeş’in kıraat tercihlerinde hangi unsurlar öne çıkmaktadır, kıraatleri değerlendirmede kullandığı yöntem ve üslub nedir, mütevatir kabul edilen kıraatlere bakışı gibi konular etrafında tespit ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.Keywords : Kıraat İlmi, İhticâc, Arap Dili, Ahfeş, Meâni'l-Kur'ân