\"Molla Nasreddin\" ve Türkiye Mizah Basınında Kullanılan Ortak Türler

Authors : Gulbeniz Babayeva

Pages : 81-92

Doi:10.31126/akrajournal.1300594

View : 56 | Download : 97

Publication Date : 2024-01-31

Article Type : Research

Abstract :Makalede, büyük gelişim süreci geçiren mizahın Avrupa ve Doğu halklarının edebiyat ve basınındaki yeri, tarihsel gelişim aşamaları ve gelişim süreci tutarlı bir şekilde takip edilmektedir. Yeni nitelikler edinen Türk hicivinin özel bireysel özellikleri 19.-20. yüzyıllarda ortaya çıkarılır, dünya hicvinin ilerici geleneklerinden ve ilginç örneklerinden yararlandığı gerçeğine değinilir. Türk, Arap ve Fars halklarının mizah edebiyatında fabl, fıkra, hiciv, kaside, kıta, rubai, nazire vs. ortak türler vardır. Bir sonraki aşamada mizahın sınırları - felyeton, mizahlı nesir örnekleri, komedi, satirik hikâye, uzun hikâye, roman, vodvil, manzum şiir vb. türlerin katkısıyla daha da genişler ve zenginleşir. Çalışmada, tüm bu ortak türlerin hem Azerbaycan hem de Türkiye`de yayımlanan mizah basınında kullanımı ortaya çıkarılır. Türkiye\'de mizah basınının temelleri, \"Molla Nasreddin\" dergisinden 36 yıl önce çıkan “Diyojen” (1870) dergisi ile atılmıştır. Bu derginin yanı sıra daha sonra basılan “Hayal” (1873), “İstikbal” (1873), “Latife” (1873), “Çıngıraklı Tatar” (1873), “Kahkaha” (1874), “Geveze” (1875), “Çaylak” (1876-1877) gibi mizah gazete ve dergileri kuşkusuz ki “Molla Nasreddin” üzerinde etkili olmuştur. Aynı zamanda “Molla Nasreddin” dergisinin de Türkiye\'de yayımlanan “Karagöz” (1908), “Nekregu” (1908), “Zuhuri” (1908), “Hacivat” (1908), “Geveze” (1908), “Kalem” (1908), “Boşbogaz ile Güllabi” (1908), “Dalkavuk” (1908), “Laklak” (1909) ve diğer mizah gazete ve dergilerin konu ve sorunlar üzerindeki güçlü etkisi, tür çeşitliliği ve karikatür geleneklerinin oluşumu olgular temelinde yorumlanır. Karşılıklı edebî bağlar sonucunda Celil Memmedguluzade, Mirza Alekber Sabir, Salman Mumtaz, Ali Nazmi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Abdullah Cevdet ve diğer şair ve yazarlar birbirlerinin eserlerinden yararlanır, ortak türlere yönelerek, parodiler ve dolaylama (periphrasisler) ortaya çıkarırlar.
Keywords : \"Molla Nasreddin\" dergisi, Mirza Alekber Sabir, Namık Kemal, Ziya Paşa, parodi