Ebû İshâk İbrâhîm Ettafeyyiş ve "el-Fark Beyne’l-İbâziyye ve’l-Havâric" Adlı Eseri

Authors : Ramazan Tarik, Zekeriya Doğrusözlü

Pages : 369-396

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research

Abstract :İslam Tarihi’nin oldukça erken döneminde siyasi çekişmelerin dini sonucu olarak neşet bulmuş ilk mezhebi oluşumun Hâricîlik olduğu bilinir. Daha çok, çoğunluğa ve siyasi otoriteye karşı almış olduğu muhalif pozisyonu ile temayüz eden bu mezhep kendi bünyesinde bütünlüğü sağlayamamış, kısa süre içerisinde bölünmeler yaşayarak Acâride, Ezârika, Necedât, Sufriyye ve İbâziyye gibi birçok kola ayrılmıştır. Anarşist ve dışlayıcı karakterlerinden ötürü bu fırkalar, İslam toplumun nezdinde karşılık bulamamış ve dolayısıyla da varlıkları kısa sürmüştür. Ancak bunlar içerisinde, diğerlerine nazaran itikadi ve siyasi olarak mutedil olan İbâziyye, Umman ve Cezâyir gibi, Arap yarımadasının güneyiden Kuzey Afrika’ya kadar birçok bölgeye yayılarak varlığını günümüze değin idame ettirebilmiştir. Diğer taraftan bağlı bulunduğu Hâricilik ile arasındaki aidiyet ve mensubiyet polemiklerini de günümüze kadar taşımışlardır. İbâzî alimleri, tarihteki olumsuz imajı ve isimlendirmeden kaynaklanan menfi çağrışımlardan dolayı, İbâzîliğin Hâricîliğin bir kolu olduğu yönündeki genel kabule karşı itirazlarında elbette haklılık payları vardır. Ancak, düşünce ve zihniyet bazlı farklılaşmalar olsa da, İbâzîliğin organik olarak Harîciliğin bir kolu olduğu makalat sahibi müelliflerince müsellemdir. Yanı sıra, İbâzîliğin Hâricîlikten teberri çabaları güncelliğini korumaktadır. Fırkaların veya mezheplerin ne oldukları ve ne olmadıkları üzerinden kendilerini özgün bir şekilde ifade ettiği bu tür çabalar, onların içerden tanınmasına katkıda bulunacağından, İslam Mezhepleri Tarihi’nin ilgisini hak etmektedir. Çalışmamızda, söz konusu Hâricîlikten teberri çabalarından biri olarak değerlendirdiğimiz Ebû İshâk İbrâhîm Ettafeyyiş’in "el-Fark Beyne’l-İbâziyye ve’l-Havâric” adlı eseri ele alınmıştır. İlk olarak, müellifin hayatı ve ilim dünyasına yaptığı katkılar hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra mezkûr risâlenin tercümesi yapılmış ve yazarın eserdeki iddiaları esas alınarak değerlendirilmiştir.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, Hâricî, İbâzî, Ettafeyyiş