Meyan Kökü ve İzmir

Authors : Bülent Kiran, Eren Akçiçek

Pages : 59-59

View : 26 | Download : 7

Publication Date : 2014-09-01

Article Type : Research

Abstract :Meyan Kökü (La: Glycyrrhiza glabra; İng: Radix Liquiritiae) ve Meyan Balı’nın (Succus Liquiritiae) Mezopotamya’da, Sümer, Çin, Hint, Mısır, Yunan ve Roma tıbbında yüzyıllar boyunca kullanıldığı ve tedavide kullanımı en eski olan bitkilerden biri olduğu bilinmektedir. Meyan kökü ve balının geleneksel halk tedavilerinde yaygın olarak, boğaz yaralarında, öksürük, soğuk algınlığı tedavisinde kullanılan formüllerde yer aldığı, Türkiye’de halk arasında "biyam, boyam, piyam, tatlı kök” vb. gibi 14 farklı isimle adlandırıldığı, müshil, idrar söktürücü, öksürük kesici ve mide şikâyetlerinin tedavisinde kullanıldığı ve ayrıca şerbetiyle de meşhur olduğu bilinmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalarda, hepatit tedavisinde ve kanser tedavisinde de etkinliği kanıtlanan meyan kökü, günümüzde birçok ilaç kodeksinde ve tıbbi bitkiler kitaplarında kayıtlıdır. Ve antik çağdan bu yana halk tababetinde ve modern tıptaki önemini koruyan bir bitkidir. Araştırmamızda, İzmir’de yaşayan Levanten Forbes Şirketi’nin (Mac Andrews and Forbes Co. Ltd.) Aydın, Nazilli, Söke civarlarında meyan bitkisi toplayarak, 1854-1960 yılları arasında kurdukları fabrikalarda meyan balı elde ettikleri ve İngiltere ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri’ne ihraç ettikleri saptanmıştır. Forbes Ailesi’ne ait halen İzmir’in Buca ilçesinde bulunan "Forbes Köşkü”, meyan ticaretinden kazanılan önemli bir servetin belgesi niteliğindedir. Meyan kökünün 1889 yılında, İzmir limanının en önemli ihraç ürünleri arasında yer aldığın gösteren kayıtların varlığı da, İzmir’de yapılan meyan ticaretinin önemini kanıtlamaktadır. Bu çalışmada, meyan kökünün İzmir’in 19. yüzyılda sosyoekonomik yaşamındaki önemi araştırılmış ve tartışılmıştır.
Keywords : Meyan kökü, tıp tarihi, tıbbi folklor, İzmir