Manisa Hafsa Sultan Darüşşifası’nda Terapötik Etkiler ve Çevre Çözümlemeleri

Authors : Betül Bakir, Ibrahim Başağaoğlu

Pages : 18-19

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2013-09-01

Article Type : Research

Abstract :Osmanlılar mevzi ve topografyaya daha çok ilgi duymuşlar, yerleşik düzenler, şehirler önem kazanırken, darüşşifalar da diğer devlet kurumları gibi saray çevresinin desteğinin verildiği İstanbul, Bursa, Manisa gibi Osmanlı başkentleri ve sultanların yaşadıkları şehirlerde, merkezi konumlarda kurulmuşlardır. Yavuz Sultan Selim’in zevcesi Hafsa Sultan’ın vakfettiği Sultaniye Külliyesi bünyesinde 1539’da bir darüşşifa inşa edilmiştir. 1522 tarihli külliyede medrese, imaret, sıbyan mektebi, cami, tekke, hankah ve hamam bulunmaktaydı. Kanuni’nin annesinin adına yapılan külliyede, vakfiyede adı ‘Hafsa binti Abdulmuin’ olarak geçen Hafsa Sultan’ın 1534‘de ölümünden sonra da inşaata devam edilmiş, 1538’de hamam, 1539’da darüşşifa yapılmıştır. İmaret ve hankah günümüze kadar gelememiştir. Manisa Bimarhanesi’nde vakfiye ve vesikalardaki ihtiyaç listelerinden anlaşıldığı kadarıyla ilk yıllarında hastalara gösterilen ihtimam ve bakım yerini son yıllarda içler acısı durumlara bırakmıştır. Akıl hastalarının çıplak vücutlarının bir kepeneğe sarılması, yorgan, yastık verilmeyişi kurumun içine düştüğü aciz durumu göstermektedir. XIX. yüzyıl sonları ve XX. yüzyılın başlarında imparatorluğun içine düştüğü sıkıntılar ve Manisa’da başka hastanelerin (devlet hastanesi) açılması ile burası ihmal edilmiştir. Manisa Darüşşifası vakfiyesine göre sağlık ve idari personel kadrosu, başlangıcından son yıllara kadar farklılık göstermektedir. Son yıllarda tamamen akıl hastalarına tahsis edilen bimarhanede ihtiyaca göre kadroların değiştiği görülmektedir. Kanuni’nin darüşşifayı yaptırdıktan sonra görevlilerin ücretlerini tahsisi için yaptırdığı zeyl ile vakfiyeye ya da hüccete koyduğu her yıl vakfın fazladan macun yaparak ihtiyaç sahiplerine dağıtması şartına bağlı olarak gelenekselleştiği bilinmektedir Osmanlı’da dikdörtgen medrese planlarında Selçuklu medreselerindeki dershane eyvanının avlu cephesi kapatılmış ve çoğu örnekte dışarı taşarak cepheden fark edilen bariz bir hacim şeklini almıştır. Bursa Yıldırım’da dershane mekânının iki yanındaki tonozlu açık hacimler Manisa Hafsa Sultan planında gelişerek kubbeli daha büyük mekânlar halini almıştır. Bu çalışmada Manisa Darüşşifası’nda havalandırma, açık ve kapalı mekânların hastalar üzerindeki etkileri, gün ışığı ve pencere düzenleri, bahçe-avlu, su öğesi, hamam gibi mekânların akıl hastalarındaki terapötik çevresel etkileri verilecektir
Keywords : Manisa, Hafsa Sultan Darüşşifası, Tedavi