Hint padişahının hizmetinde bulunmuş Edirneli hekim Meḥmed bin Aḥmed bin İbrāhīm bin Ḥasan ve Burʾu’s-sāʿa’nın Türkçe çevirisine katkıları

Authors : Ahmet Aciduman

Pages : 115-143

Doi:10.31020/mutftd.489392

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2019-01-28

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada, Edirneli hekim Meḥmed bin Aḥmed bin İbrāḥīm bin Ḥasan’ın hayatı ve eserleri ele alınmış ve Türkçe çevirisini yaparken Rāzī’nin Burʾuʾs-sāʿa adlı eserine yaptığı katkıları değerlendirilmiştir. Tercüme-i Burʾu’s-sāʿa ’nın Hacı Mahmud Efendi, nr. 5569 nüshasında Rāzī’nin Arapça metninin kırmızı, Türkçe çevirisinin siyah mürekkeple ve her ikisinin de harekeli olarak yazıldığı, Meḥmed bin Aḥmed’in eserin bölümlerinin çevirisini yaparken, bazen asıl metnin öncesinde, bazen de asıl metnin sonrasında, çeviriye eklemelerde bulunmuş olduğu görülmektedir. Çeviri metinde bölümlerin başlıkları Arapça olarak kırmızı mürekkeple yazılmış, Türkçe başlıklar da hemen sonra ve siyah mürekkeple yazılarak bildirilmiştir. Rāzī’nin Burʾu’s-sāʿa ’yı düzenlerken hastalıkların etiyolojisine fazla girmediği, sıklıkla hastalığın tedavisini hızla gerçekleştirebilecek tedavi önerilerini sunduğu görülmektedir. Meḥmed bin Aḥmed, Rāẓī’nin yazdıklarını yaptığı çeviride aynen korumuş ve Türkçeye çevirmiş, büyük olasılıkla eserde noksan olduğunu düşündüğü yerlerde, bazen hastalıkların tanımını, bazen etiyolojilerini, bazen ayırıcı tanılarını, bazen bunların hepsini açıklayan katkılarını, az da olsa koruyucu hekimlikle ilgili bazı önerilerini sıklıkla her bölümün başına, bazen de çevirisini yaptığı metin içerisinde gerekli gördüğü yerlere eklemiş, Rāzī’nin verdiği tedavilere ek olarak bazı tedavi önerileri de sunmuştur. Meḥmed bin Aḥmed’in esere yaptığı katkıların humoral patoloji teorisi çerçevesinde yapıldığı açık olarak görülmektedir.
Keywords : Rāzī, Meḥmed b. Aḥmed, Tercüme-i Burʾu’s-sāʿa