ULUSLARARASI HUKUK KAPSAMINDA GEÇİT HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİNİN TESPİTİ SORUNU: NAHÇIVAN ÖZERK CUMHURİYETİ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Sezercan Bektaş

Pages : 259-299

Doi:10.54704/akdhfd.1283471

View : 121 | Download : 125

Publication Date : 2023-07-17

Article Type : Research Article

Abstract :Devletin, ülkesi üzerinde hakimiyeti ülke unsurlarının tamamını kapsamaktadır. Bu bağlamda geçit hakkı, devletlerin ana ülkelerinden ayrı düşen ülkelerine ulaşma ve ülkeleri ile bağlantı kurma ihtiyacından kaynaklanan bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Uluslararası hukukta geçit hakkının varlığı sabit olsa da bu hakkın kaynağı ve niteliği gibi hususlar tartışmalıdır. Geçit hakkının kaynağı, mahiyeti, kalıcı olup olmadığı gibi hususlar hakkın vasıflandırılmasına etki eden unsurlardır. Bununla birlikte geçit hakkı öğretide, özel hukuktan yapılan analoji vasıtasıyla uluslararası hukuka aktarılan irtifak hakkı kavramı ile karşılanmaktadır. İrtifak hakları Roma hukukundan bugüne karada devletlerin iç hukuklarında yer alan ayni bir hak türüdür. Bu hak, ilgili devletin anklav ülkesine erişebilmek için tesis edilen geçit hakkını nitelendirmek için kullanılmaktadır. 19 ve 20. yüzyılın başlarında irtifak hakkına ilişkin kabul, öğreti ve uygulamada hâkim olsa da ilerleyen yıllarda bu görüşe getirilen eleştiriler kavramsal olarak irtifak haklarının, geçit hakkını niteleyecek şekilde kullanılmasına engel olmuştur. 9 Kasım 2020 tarihli Azerbaycan ve Ermenistan arasında akdedilen andlaşma ile neticelenen II. Karabağ savaşı neticesinde; Azerbaycan’ın anklav niteliğindeki parçası olan Nahçıvan ile Azerbaycan ana ülkesini bağlayan "Zengezur hattı” ile ilgili tartışmalar tekrar uluslararası toplumun gündemine gelmiştir. Bu kapsamda anılan Andlaşma’nın 9.maddesi Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında ulaşımın Zengezur bölgesinde teşkil edilecek bir koridor ile sağlanmasını öngörmektedir. Netice olarak bahse konu Andlaşma’da öngörülen geçit hakkının uluslararası hukuk bakımından taşıdığı anlamın tespit edilmesi gerekliliği doğmuştur. Çalışmamız Zengezur hattına ilişkin sürmekte olan bu tartışmaya uluslararası hukuk penceresinden geçit ve irtifak hakkı kavramları bağlamında yaklaşarak hem söz konusu gündeme yapıcı bir katkı sunmak hem de uluslararası hukukta geçit ve irtifak hakkı kavramlarını tekrar tartışmaya açmayı hedeflemektedir.
Keywords : Anklav Ülke, Geçit Hakkı, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Uluslararası İrtifak Hakkı, Zengezur Hattı.