Tamamlanamamış Bir Şerhin İzinde: Sıyânetü Sahîhi Müslim

Authors : Mustafa Macit Karagözoğlu

Pages : 1-22

Doi:10.15370/maruifd.604321

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research

Abstract :İbnü’s-Salâh’a (ö. 643/1245) ait tamamlanamamış bir şerh olan Sıyânetü Sahîhi Müslim , küçük hacmine rağmen Müslim b. el-Haccâc’ın (ö. 261/875) el-Müsnedü’s-sahîh ’i üzerine gerçekleştirilmiş çok sayıdaki çalışmanın en önemlilerinden biridir. Sahîh ’in tertibi, muhtevası, sıhhat şartları ve rivayet tarihi gibi konularda bilgi içeren eser, kitabın baş tarafından 157 hadisi şerh etmiştir. Taşıdığı öneme rağmen eserin muhtevası hakkında detaylı bir çalışma yapılmamıştır. Ayrıca bilhassa Türkçe literatürde eserin ait olduğu türle ilgili bir belirsizlik gözlenmektedir. Sıyâne ’nin tamamlanamamış bir şerh kitabı olduğunu iddia eden makale bu şerhin temel karakteristiklerini tespit etmekte ve diğer şerhler üzerindeki etkisine ışık tutmaktadır. Sıyâne , Sahîh hakkında verdiği kıymetli bilgilerin yanı sıra eserin farklı nüshaları arasında mukayeseler yapması, râvilerin ve diğer kelimelerin doğru okunuşu üzerinde hassasiyetle durması ve önceki âlimlerin görüşlerini eleştirel bir gözle ele almasıyla öne çıkar. Yazıldığı dönemden itibaren ciddi bir alaka gören eser, Sahîh hakkında temel başvuru kaynaklarından biri olmuş, klasik dönemden Muhyiddin en-Nevevî (ö. 676/1277) ve çağdaş dönemden Muhammed el-Vellevî başta olmak üzere Müslim şârihleri tarafından yoğun olarak kullanılmıştır. Şârihler Sıyâne ’den başlıca iki şekilde istifade etmişlerdir. İlk olarak onlar, şerhlerine yazdıkları önsözlerde Sahîh hakkında bilgi verirken Sıyâne ’ye dayanmışlardır. Sahîh ’in rivayeti, tertibi, başlıkları, hadislerinin bilgi değeri ve üzerine yapılan çalışmalar, bu konulardan bazılarıdır. İkinci olarak Sıyâne , hadisler hakkında yaptığı açıklama ve teviller ile başvuru mercii olmuştur. Henüz başlardayken yarım kaldığı için Sıyâne ’ye yönelik bu türden atıflar, ilgili şerhlerin ilk ciltlerinde toplanmıştır. Makale, eserin yazıldığı tarihî bağlama ışık tutmak üzere İbnü’s-Salâh’ın rivayet kitaplarıyla irtibatı üzerinde durmuştur. Horasan seyahati sayesinde hadis kitapları ve Sahîh-i Müslim ile ilgili ciddi bir birikim oluşturan İbnü’s-Salâh, Sahîh ’i burada Ebü’l-Kasım Mansur b. Abdülmünʻim el-Fürâvî (ö. 608/1212) ve Ebü’l-Hasan Müeyyed b. Muhammed et-Tûsî’den (ö. 617/1220) okumuştur. Seyahat sonrası değişik medreselerde görev yapan İbnü’s-Salâh, Sıyâne ’yi Eşrefiyye Dârülhadisi’nde görev yaptığı döneme denk gelen, ömrünün son on yıllık zaman diliminde yazmıştır. Eser büyük ihtimalle İbnü’s-Salâh’ın, talebelerine Sahîh ’i okutma faaliyetinin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Tamamlansaydı Kadı İyâz (ö. 544/1149) ve Nevevî’nin şerhlerinin seviyesine ulaşabilecek bir eser olacağı, kaleme alınmış kısımdan anlaşılmaktadır. Eser, mevcut haliyle de araştırmacıların dikkatini hak etmektedir. 
Keywords : Hadis, şerh literatürü, İbnü’s-Salâh, Sahîh-i Müslim, kitap kültürü