Muxtar Mağawin’in Bazı Eserlerinde Ölçü Bildiren İfadeler

Authors : Gülmira Ospanova

Pages : 394-425

Doi:10.16985/mtad.840657

View : 19 | Download : 7

Publication Date : 2020-12-18

Article Type : Research

Abstract :Kazak Edebiyatının önde gelen usta yazarlarından biri olan Muxtar Mağawin, Kazak millî geleneklerini yansıtması bakımından olduğu kadar Kazak Türkçesinin zenginliklerini gözler önüne sermesi açısından da dikkate değer eserler kaleme almıştır. Kazakçanın etnolengüistik söz varlığının bir bölümünü oluşturan ölçü adlarına yazarın roman ve hikâyelerinde bolca rastlanmaktadır. Bu çalışmada yazarın bir romanı ile on hikâyesi üzerinde veri toplama esasına dayalı nitel araştırma yapılarak ölçü adları tespit edilmiştir. Elde edilen örnekler zaman, uzaklık, uzunluk, hacim, alan, derinlik ve yükseklik, ağırlık ve miktar ölçü adları gibi kategoriler başta olmak üzere sekiz grupta değerlendirilmiştir. Söz konusu ifadeler daha çok anlam bakımından analiz edilerek bunların örneklemini oluşturan roman ve hikâyelerdeki kullanım şekilleri verilmiştir. Standart metrolojik terimler dışında kalan söz konusu ölçü adlarının hem anlam hem yapı bakımından çok zengin olduğu görülmüştür. Bunların yanı sıra çalışmada, 15 ciltlik Qazaq Ädebiy Tiliniŋ Sözdigi’ni (Edebî Kazak Dilinin Sözlüğü) tarama yoluyla elde edilen ölçü adlarına da yer verilerek Kazak Türkçesinin ölçü bildiren söz varlığı büyük oranda saptanmaya çalışılmıştır. Çalışma, söz varlığının ilgi çekici bir parçası olan ölçü birimlerinin çağdaş Türk lehçelerinde mevcut kullanım şekillerini bir araya getirip değerlendirecek bilimsel araştırma ve sözlük çalışmalarına zemin hazırlamayı amaçlamaktadır.
Keywords : Muxtar Mağawin, Kazak Türkçesi, etnolengüistik, ölçü adları, halk ölçü birimi