DÜNYA MİTOLOJİLERİNDE TOPRAK SİMGECİLİĞİ

Authors : Mustafa Aça

Pages : 23-35

View : 21 | Download : 27

Publication Date : 2018-12-13

Article Type : Review

Abstract :Söz merkezli mitik düşüncenin gelişmeye başladığı erken dönemlerden itibaren toplumların kültürlenme süreçlerindeki temel dönüm noktalarından biri olan yaratılış olgusunu açıklamayı amaçlayan mitler, farklı coğrafyalarda ve topluluklarda çoğu zaman benzer simgeler üzerinden benzer açıklamalar ortaya koymuşlardır. Semboller ilmi şeklinde de ifade edilen mitolojinin sembol ve simgeleri içinde pek çok evrensel ögeye yer verilmiştir. Bu simgeler arasında toprak oldukça önemli bir yere sahiptir. Mısır, Yunan, Türk, Hint ve Uzak Asya mitolojileri başta olmak üzere, hemen bütün mitolojilerde toprağın farklı anlamlar yüklenen merkezi simgelerden biri olduğu anlaşılmaktadır. Mircea Eliade, Joseph Campbell, Bronislaw Malinowski gibi öncü isimlerin dışında Jack Goody, Maurice Bloch ve Adam Nevill gibi batılı mitolog ve etnologların çalışmalarının yanı sıra, son yıllarda Türkçeye kazandırılmaya başlanan Rus etnoloji ve mitoloji okuluna ait çalışmalarda mitik simgeciliğe dair bulgu ve tespitler, geleneksel dünya görüşü gibi geniş kapsamlı araştırmalarda farklı bakış açılarının ve yeni yaklaşımların gelişmesinde etkili olmaktadır. Bu çalışmada mitolojilerde yaratılış tasavvurlarındaki toprak simgesi ve toprağın (yerin) katmanları ile bunların tasvirleri, doğurganlığın, iyiliğin ve cömertliğin simgesi olarak toprak, temizliğin, saflığın ve arınmanın simgesi olarak toprak, ana rahmine geri dönüş simgeciliği bağlamında toprak, erginlenme, sağaltma ve katılım ritlerinde toprak, kültürel varlık sahası ile doğal varlık sahası arasındaki geçişlerde toprak (doğum ve defin), cinsiyet kavramının gelişiminde/fark edilişinde toprak, iktisadi rollerin tayininde kadın ve toprak gibi konular yoğunlaştırılmış biçimde değerlendirilmeye çalışılacaktır. Farklı mitolojilerden seçilecek örneklemlerle toprağın ortak simgesel anlamlarına dönük genel bir nazariye ortaya konulacaktır.
Keywords : Mitoloji, toprak, simge, erginlenme, kadın