H. 1077/M. 1666 TARİHLİ VAKIF MUHASEBE DEFTERİNE GÖRE ŞEHZÂDE MEHMED KÜLLİYESİ’NDEKİ VAKIFLARIN GELİR-GİDER KAYITLARI

Authors : Mehmet Esat Saricaoğlu

Pages : 49-70

View : 29 | Download : 35

Publication Date : 2024-01-30

Article Type : Research

Abstract :Vakıflar, Osmanlı Devleti’nin toplumsal ve ekonomik hayatını şekillendiren dinî-hukukî bir müessesedir. Vakıflar temelde, yapılan hayır işleri sayesinde Allah’ın rızasını kazanmak, tüm insanlığa ve diğer canlılara fayda sağlamak için kurulmuş sosyal kurumlardır. Bu bağlamda, tarihte büyük bir medeniyet kuran Osmanlılar, kendisinden önce kurulan Türk-İslam devletlerinden miras aldığı vakıfların gelişimine ve bu hayır kurumlarının çeşitlenerek sosyal yaşamın her alanına yayılmasına önemli katkılar sağlamışlardır. Osmanlı Devleti’nde neredeyse tüm kamu hizmetleri vakıflar aracılığıyla yapılmıştır. Nitekim yolların, köprülerin yapımı gibi kamu işleri, hastanelerin inşası ve muhtaç insanlara yardım gibi sosyal yardımlaşma faaliyetleri, eğitim ve öğretim hizmetlerine dair ücretler, medrese ve kütüphanelerin yapımını teminat altına almaya yönelik kültürel işler, medrese öğrencilerinin her türlü bakımı ve cami inşası gibi dinî hizmetler vakıflar tarafından yerine getirilmiştir. Vakıflar devlet tarafından sürekli kontrol edilmiş ve bu denetimin temel dayanağı da vakıf görevlileri tarafından tutulan muhasebe kayıtları olmuştur. Vakıfların gelir ve giderlerinin muhasebesinin kayıt altına alındığı bu defterlere ise vakıf muhasebe defterleri ismi verilmiştir. Bu çalışmada, Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Şehzade Mehmet’in hayatı ve ölümünden sonra babasının onun adına kurmuş olduğu Şehzade Külliyesi’ndeki birimlere ait vakıfların gelir-gider kayıtları ve söz konusu vakıfların işleyişi, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri bünyesinde yer alan Osmanlı Arşivi’ndeki TS. MA.d 4789 numaralı ve H. 1077/M. 1666 tarihli vakıf muhasebe defterindeki verilerden hareketle ayrıntılı bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Şehzade Mehmet, Külliye, Şehzade Külliyesi, Vakıf, Vakıf Muhasebe Defteri