TÜRKMEN DİL ÂLİMİ PIGAM AZIMOV ve KRONOLOJİK KAYNAKÇASI

Authors : Yakup Sarikaya

Pages : 577-599

View : 38 | Download : 46

Publication Date : 2023-07-31

Article Type : Research Article

Abstract :Türkmen Türkçesi üzerine yapılan bilimsel çalışmaların tarihi 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar gitmektedir. Türkmenistan’da Türkmen edebî dilinin araştırılması tarihi, 1917 Ekim Devrimi’nden önce ve sonra olmak üzere iki dönemde ele alınmaktadır. Türkmen Türkçesinin Ekim Devrimi’nden önceki dönemde A. Starçevski, P. Şimkeviç, S. A. Ağabekov, A. B. Alıyev, İ. A. Belyayev ve A. N. Samoyloviç’in yaptığı çalışmalar bulunmaktadır Ekim Devrimi’nden sonraki dönemde ise A. P. Potseluyevki, N. A. Baskakov, A. N. Kononov, V. N. Filyuşina, O. Vepayev, M. Geldiyev, K. Böriyev, G. Sopıyev, H. Deryayev, M. Hıdırov, P. Azımov, H. Baylıyev, M. Ya. Hamzayev, A. Gurbanov, G. Sarıyev, C. Amansarıyev, S. Kürenov, M. Atacanov, B. Çarıyarov, T. Täçmıradov, R. Berdiyev gibi âlimler çalışmalar yapmışlardır. Ekim Devrimi’nden sonraki dönemde Türkmen Sovyet dil bilimi alanında Türkmen dilcisi Pıgam Azımov’un çalışmaları dikkate değerdir. Pıgam Azımov, Türkmenistan’da Sovyet döneminde yetişmiş ve Türkmen dili üzerine çalışmalar yapmış Türkmen âlimlerden biridir. Azımov, Türkmenistan’da dilciliğinin kurulması ve geliştirilmesinde önemli rol oynamış bir akademisyendir. Azımov, Moskova’daki Sovyet Bilimler Akademisinin Şarkiyat Enstitüsünden "filoloji ilimleri doktoru” unvanını alan ilk Türkmen dilcisidir. Azımov’un, Türkmen dili üzerine bilimsel çalışmalar yapması yanında, filoloji alanında millî kadroların yetiştirilmesi, Türkmen dili ve edebiyatı için standart okul kitaplarının yazılması yolunda emekleri büyüktür. Azımov, Türkmenistan’da 1936 yılında düzenlenen 1. Lengüistik Kurultayı’ndan itibaren bilimsel faaliyetler içinde bulunmuş, 1994’te elim bir trafik kazasındaki vefatına kadar Türkmen edebî dili, alfabesi, kısaltmalar, yazım kuralları, sentaksı, morfolojisi, leksikolojisi, ağızları, Türkmen dilinin meseleleri, Türkmen dilcileri ve Türkmen edebiyatı gibi birçok konuda çalışmalar yapmıştır. Azımov aynı zamanda Türk Dil Kurumunun muhabir üyeliğini de yapmıştır. Bu çalışmada meşhur Türkmen dilcisi Pıgam Azımov’un hayatı (1915-1994) ve onun Türkmen Türkçesi üzerine yaptığı çalışmaların kronolojik kaynakçası verilecektir. Kaynakça için Pıgam Azımov hakkında Türkmenistan’da 1990 yılında Soltanşa Atanıyazov tarafından yayımlanan Pıgam Azımov - Biyobibliyografiya kitabı kullanılmıştır. Çalışmamızdaki kaynakçaya Azımov’un yalnız Türkmen dili ve edebiyatıyla ilgili çalışmaları alınmıştır. Çünkü P. Azımov akademisyen olmasının yanı sıra eğitimci, idareci ve teşkilatçı olduğu için yararlanılan kaynakta onun bu alanlarla ilgili çalışmaları da bulunmaktadır. Çalışmanın Türkmenceyle ilgilenen araştırmacılara faydalı olacağı kanaatindeyiz.
Keywords : Türkmen Türkçesi, Pıgam Azımov, dilci, kronolojik kaynakça