BAYBURT/HART’TA ŞEYH EŞREF İSYANI’NA DAİR OSMANLI ARŞİV BELGELERİ

Authors : Muhittin Eliaçik

Pages : 119-140

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2015-06-03

Article Type : Other

Abstract :Anadolu’da Millî Mücadele’nin başladığı sıralarda Bayburt’un Hart nahiyesinde Ekim-Aralık 1919 tarihleri arasında küçük bir çekişme ile başlayıp gittikçe büyüyen, sonunda ölümlere yol açan bir Şeyh Eşref isyanı meydana gelmiştir. Vatanın işgaliyle birçok yerde isyanın çıktığı çok zor günlerde çıkmış bu isyan kısa sürede bastırılıp şeyh de öldürülmüştür. Hart’ta yaşayan Eşref adlı bir şeyhin tarikatı çevrede yayılıp bazı söylentiler zuhur edince dikkatler buraya yönelmiştir. Nahiyede yapılan bir düğünde jandarmalarla şeyh ve müritleri arasında birtakım sataşma ve kışkırtıcı davranışların olması üzerine ortam gerilmiş, şeyh hakkında soruşturma açılmak istenmiş, ama kendisi buna karşı çıkarak nahiyeden kaçmış ve bunun üzerine de olaylar tırmanmıştır. Şeyh hakkında kendisini mehdi ilan edip Millî Mücadele’ye karşı halkı kışkırttığına dair söylentiler yayılmıştır. Şeyh Eşref hakkında ilk girişim Erzurum Valiliği’nce başlatılmış ve bu şeyhin kökeni, mesleği, mezhebi, müritlerinin kimliği ve faaliyetleri hakkında bilgi sorulup oluşturulan bir kurula şeyh de davet edilmiş, ama o bu daveti reddetmiştir. Bu olayda Erzurum Vilayeti’nin bu olaya sert müdahale eden görevlileri eleştirmesi dikkat çekici olup, buna göre olayın büyümesinde büyük ölçüde jandarmanın sert tutumu rol oynamış gözükmektedir. Hart’a gönderilen askerlerin hileyle esir alınması da bir başka durumdur. Ayrıca görevlilerin basiretsizliği ve olayın gereksiz yere büyütüldüğü de belgelerde dile getirilmektedir. Bir isyan olup olmadığı da tartışılan bu olayda 24 Aralık 1919’da Hart’ı kuşatan kuvvetler duruma hâkim olup şeyh vurularak veya evine isabet eden top mermisiyle havaya uçarak ölmüş, bu durum karşısında müritler de teslim olmuşlardır. Bu makalede bu olayla ilgili olarak Osmanlı Arşivlerinde bulunan belgeler dikkatlere sunulmaktadır.
Keywords : Bayburt, Hart, Şeyh Eşrefi Ayaklanma