Mısırlı Bir Mücadele ve İlim Adamı: Abdülaziz Çâvîş

Authors : Hatice Teber

Pages : 183-201

Doi:10.53427/katre.1174089

View : 21 | Download : 14

Publication Date : 2022-12-29

Article Type : Research

Abstract :Çok iyi yetişmiş olup toplum ve mukaddesat uğruna her zaman kendilerini feda etmeye hazır olan insanlar çok azdır. Bu kişiler diğer insanlar için birer örnektir ve sonraki nesillerin bunları örnek alabilmesi için bu zevat hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmaları gerekir. Bu anlamda örnek alınması gereken kişilerden biri de Mısırlı mücadele ve aksiyon adamı, eğitimci, gazeteci, yazar, çok yönlü bir âlim ve bir düşünce adamı olan Abdülaziz Çâvîş’tir (1876/1929). Bu makalenin amacı eserleri ve mücadelesiyle Çâviş’in hayatını araştırıp örnek şahsiyetini ortaya koymaktır. Çok yönlü bir şahsiyet olması sebebiyle Çâvîş hakkında çeşitli araştırmalar yapmak mümkündür. Nitekim son zamanlarda onun bilimsel yönüyle ilgili bazı çalışmalar yapılmıştır. Bazı araştırmalarda da fiilî mücadelesi hakkında önemli bilgilere yer verilmiştir. Bu çalışmada Çâvîş’i makale boyutunda biyografik anlamda tanıtmayı amaçladığımız için onun çeşitli yönlerine işaret edilmiş olmakla birlikte, bu yönleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmemiştir. Çâvîş, Mısır’ın işgal edildiği, Birinci Dünya Savaşı’nın bütün dünya ülkelerinin dengesini bozduğu, insanlığın kaosa sürüklendiği, Osmanlı Devleti’nin yıkılıp İslâm ülkelerinin paramparça olduğu, İmparatorluk bakiyesi olarak Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulduğu bir dönemde yaşadı. İlköğretimini ve hıfzını doğduğu yer olan İskenderiye’de tamamladı. Daha sonra Kahire’ye gelip el-Ezher’de okudu. Bu sırada Muhammed Abduh’un verdiği tefsir derslerine katıldı ve ondan oldukça etkilendi. Öyle ki Çâvîş’in düşünce sisteminin esaslarını Abduh’un fikirlerinin belirlediğini söylemek mümkündür. Toplumun ilerlemesinde eğitimin büyük bir önemi olduğunu bildiği için eğitimci olmak istiyordu. Bundan dolayı el-Ezher’deki tahsilini tamamladıktan sonra Kahire Muallim Mektebi’ne girdi. Mezuniyetten sonra Mısır Maârif Vekâleti’nde eğitim ve öğretimin ıslahı için sekiz sene müfettiş olarak çalıştı. Ancak Mısır, İngiliz işgali (1982) altında olduğu için eğitim faaliyetlerinden arzu ettiği sonuçları alamıyordu. O sıralarda yakın dostlarından Mustafa Kâmil Paşa el-Hizbü’l-Vatanî partisini kurmuş ve halk da bu partiye sahip çıkmaya başlamıştı. Devlet göreviyle eğitim meselelerinin çözülemeyeceğini ve İngilizlerle mücadele edilemeyeceğini anlayan Çâvîş, siyaset yoluyla milletine hizmet etmek maksadıyla Mustafa Kâmil Paşa’nın el-Hizbü’l-Vatanî partisine girdi. Diğer taraftan çeşitli gazetelerde yazı yazdı. M. Kâmil Paşa’nın 1908 yılında vefat etmesi üzerine onun çıkardığı el-Livâ’ gazetesinde başyazarlık yapmaya başladı ve görevi 1912 yılına kadar devam ettirdi. Başyazarlık yaptığı dört yıllık süre içinde bazı yazılarından dolayı iki defa hapse girip çıktı. Başyazarlığa devam ederken ayrıca 1910 yılında dini mahiyetteki el-Hidâye dergisini çıkarmaya başladı. Maksadı dini meseleleri asrın idrakine göre anlatmak, akıl ve nakil arasında bir problem olmadığını ortaya koymaktı.
Keywords : Tefsir, Çâvîş, İslâm Büyükleri, Mısır, Angilikan Kilisesi