Qur’anic Exegesis in the Contemporary Islamic World Bediuzzaman Said Nursi’s Muhakemat

Authors : Niyazi Beki

Pages : 1-41

Doi:10.53427/katre.1168927

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2022-12-29

Article Type : Research

Abstract :Avrupa\'da ortaya çıkan meşhur Rönesans/aydınlanma hareketine paralel olarak on dokuzuncu asırda İslam âleminde de farklı sahalarda yenilik hareketleri görülmektedir. İlmi-dinî tartışmalar ekseninde tefsir sahasında da İslam\'ı asrın idrakine sunacak yeni bir anlayış ışığında çalışmalar yapılmış, bilhassa Fransız İhtilalinin ana sloganları olan hürriyet-müsavat-adalet kavramları İslamî Literatürü yeniden yorumlamak suretiyle ele alınmış ve İslam bu yeni tefsir âleminin sosyal, siyasal ve ekonomik hayat standartlarına ivme kazandırılmaya çalışılmıştır. İslam aleminin Batı’nın ilerlemesi karşısında çaresiz kalışı, her alan baş gösteren geri kalmışlığa çare üretememesi şüphesiz bu tür çalışmaların ana motivasyonunu oluşturmaktadır. Bu aşamada bazı Kur’anî yorumların tamamen pozitif fen bilimlerinin etkisinde kalınarak yapılması farklı tartışmaları da beraberinden getirmiş, Kuran’ın asli anlayışına uygun yeni çalışmalara ihtiyaç duyulduğu gözlenmiş ve bu husus dile getirilmiştir. Aslında bu yeni tefsir metodolojisi, müellifin yazmasını tasavvur ettiği bir tefsir mukaddimesi olarak tasarlanmıştır. Bu mukaddime, İslamî kimliğinden taviz vermeden, Batının baş döndürücü teknolojisi karşısında -çaresiz kalan- İslam âlemi için bir çare arayan ilk âlimlerinden biri olan Bediüzzaman Said Nursi’nin "Saykalu’l-İslam” olarak da isimlendirdiği Muhakemat adlı eseridir. Çalışmamızda üç bölümden ibaret olan Muhakemat adlı eserin anatomisine kısaca yer verilmiş, özellikle 12 mukaddimeden ibaret olan ve tefsir usulü ile ilgili bilgiler ihtiva eden "Hakikat Unsuru” detaylı sayılacak düzeyde bu çalışmamızın asıl konusunu teşkil etmiştir. Bediüzzaman Said Nursî\'nin Muhakemat adlı eseri bu bağlamda incelenmeye değer niteliktedir. Bediüzzaman Said Nursî’nin "Saykalu’l-İslam/İslam’ı cilalama-parlatma” olarak da adlandırdığı Muhakemat adlı eseri, İsrailiyat, ifrat ve tefrit, cehalet vb. unsurlarla adeta üzeri tozlanan, çeşitli unsurlarla üzeri örtülen İslamiyet’i tekrar parlatmayı, İslam toplumlarını Sırat-ı Müstakim çizgisine çekmeyi amaçlamaktadır. Bu yönüyle Muhakemat, 19. Asrın İslamiyet üzerindeki temel tartışmalarına cevap vermekle birlikte, sunduğu tefsir metodoloji açısından da Kur’an hakikatlerinin anlaşılması adına önemli bir kapı aralamaktadır. Bediüzzaman Said Nursî’nin Eski Said Dönemi eserlerinden olan Muhakemat 1911-1912 yıllarında telif edilmiştir. Eser; Unsuru’l Hakikat, Unsuru\'l Belagat ve Unsuru\'l Akide olmak üzere üç ana makaleden oluşmakta olup bu çalışmada özellikle tefsir usulü ile ilgili bilgiler ihtiva eden birinci bölüm ele alınmaktadır. Eserin birinci makalesi olan Unsur-ul Hakikat’ta başta İsrailiyat olmak üzere tefsir ilminin ilgilendiği birçok mesele incelenmekte, İslam âlimlerinin, Kelam ulemasının ve müfessirlerin ihtilaf ettikleri konulara açıklık getirilmektedir. Bununla beraber, ihtiyaç duyduğumuzda 12 meseleden ibaret olan "Belagat Unsuru” ile 24 değişik üniteden oluşan "Akide Unsuru” bölümlerinden de istifade edilmiştir. Buradan yola çıkarak bu çalışmanın öncelikli amacı Muhakemat\'ın bir tefsir metodolojisi olarak tanıtılmasıdır. Bu amaçla çalışmamızda öncelikle asrın idrakine uygun olarak Kuran’ı yorumlamanın önemi vurgulanarak çağdaş dönemde İslam âleminde yapılan Tefsir çalışmalarına değinilmiş ve Bediüzzaman’ın "İşaratü’l-İcaz” ile birlikte diğer eserlerinde ortaya koyduğu tefsir anlayışının özellikleri ortaya konulmuştur. Çalışmamızın temel hedefleri açısından Tefsir metodoloji ile birlikte bu alandaki problemler göz önüne alındığında, Muhakemat incelemesinin modern çağın Müslüman entelektüellerin tarihini, içinde bulundukları şartları, yorumlarındaki düşünce sistematiğini ve öne çıkan fikirlerinin arka planını öğrenmeye yardımcı olacağı düşünülmektedir.
Keywords : Tefsir usulü, Tefsir, Nazmı Maani, said Nursi