Ebu’l-Hasan El-Harakânî Menâkıbında Maddî ve Mânevî İktidarın Kökenleri

Authors : Özkan Öztürk

Pages : 177-207

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.372846

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2017-12-01

Article Type : Research

Abstract :Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin menâkıbına dair yazılanlara göz atıldığında, şeyhin farklı varlık mertebelerinde gösterdiği çeşitli iktidar ve tasarruflara değinildiği görülür. Hem maddî hem manevî iktidar alanları için gerçekleşen tasarruflarının zengin bir portresinden ibaret olan menkıbeler, klasik tasavvuf kavramlarının yardımı olmadan kendisinde işaret edilen gösterenleri doğrudan ifşa etmez. Bu hali ile metin ilk bakışta insan aklını zorlayan imgelerle dolu ve mistik-metafizik güçlerle insan doğasını ilişkilendiren bir anlatı olarak görülür. Oysaki bu tür eserler başta kutbiyyet olmak üzere ricâlu’l-gayb gibi tasavvuf teorisinin özellikle vahdet-i vücûd anlayışının kurucu kavramları içinden anlaşıldığında farklı bir bağlam örgüsü ile karşılaşırız. Nitekim kökeni insan-ı kâmil anlayışında olan ve velayet fikri ile takviye edilen bu yorum alanının çerçeveleri ile bakıldığında, menkıbelerin kodlarını çözmek, gizli gösterenleri fark etmek mümkün olur. Dolayısı ile başta ilahî isimler, ilâhî isimlerin âlemle ilişkileri ve vasıta varlık olarak kâmil insanların aracı konumu hakkındaki bilgilere bakmadan menkıbeleri yorumlamak zorlaşır. Makalemizde Ebu’l-Hasan el-Harakânî’ye dair rivayet edilen menkıbeler özelinde kutbiyyet mertebesindeki velilerin mülk, misal ve melekût âlemindeki tasarruflarının teorik temellerini ve maddî iktidarı da dağıtan bir güç olarak ruhânî otoritenin ontolojik konumunu incelenmektedir. Tasavvufî metinlerde işaret edilen iktidarın doğasına dair yaklaşımlara işaret edilecek ve ilâhî isimler bilgisi ve iktidar arası ilişkiler deşifre edilmeye çalışılacaktır. Nitekim bu metinlerin genel kurgusu, eşyânın ontolojisinin ilâhî isimler anlamında esmâda olduğu ve esmâya dair bilginin eşyâya dair tasarrufu gerektirdiği şeklindedir. Makalede Ebu’l-Hasan el-Harakânî menâkıbında esmâdan eşyâya varlık mertebelerindeki vasıtalı iktidar anlayışının temelleri sorgulanacaktır.
Keywords : Ebu’l-Hasan el-Harakânî, ilâhî isimler, ricâlu’l-gayb, kutub, iktidar, otorite