İnşâ Eserlerine Sözlükbilimsel Bir Yaklaşım:Hâzâ İnşâ-i Merğûb Örneği

Authors : Mehmet Emin Tuğluk

Pages : 728-762

Doi:10.34083/akaded.1151968

View : 24 | Download : 10

Publication Date : 2022-08-30

Article Type : Research

Abstract :Tarih boyunca, uzakta bulunan kişilerle iletişim kurmanın yaygın yollarından biri mektup göndermek olmuştur. Ancak mektup bir tür olup bu adla yazılan metinlerin hepsi aynı özelliği göstermemektedir. Mektup terimi yaygın olarak her toplum ve kültürden insanların haberleşmesi için kullanılmaktadır. Türk edebiyatında ise edebî nesir için ve klasik edebiyata özgü bir terim olarak mektup karşılığında inşâ terimi kullanılmış ve inşâ bir ilim dalı olarak yaygınlaşmıştır. İnşâ ilminin kurallarına uygun olarak hazırlanmış eserler olan münşeâtlara kılavuzluk etmesi amacıyla örnek metinler içeren pek çok eser kaleme alınmıştır. Münşeâtların yazımında genellikle Arapça, Farsça kelime ve tamlamalar ile belirli kalıplar kullanılmıştır. Münşeâtların bazılarında bu kelime ve kalıplara ait sözlükler bulunmaktadır. Münşeât mecmualarının sözlükleri bugüne kadar sözlük bilimsel açıdan ele alınmamıştır. Bu bağlamda münşeât mecmualarının dil bilimciler tarafından sözlük bilimsel açıdan incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada inşâ ilminde kullanılan kelimeleri konu edinen bir sözlük ile örnek inşâ metinleri ve bu metinlere ait sözlüğü içeren, yazarı bilinmeyen Hâzâ İnşâ-i Merğûb adlı eser, sözlük bilimsel açıdan ele alınmıştır. Ayrıca eserin Latin harflerine çevirisi çalışmanın sonuna eklenmiştir.
Keywords : İnşâ, ilm-i inşâ, mektup, sözlük bilimi