"Seccadeyi Suya Serme" Motifi ve Klasik Türk Şiirine Yansımaları

Authors : Murat Keklik

Pages : 707-727

Doi:10.34083/akaded.1081869

View : 27 | Download : 11

Publication Date : 2022-08-30

Article Type : Research

Abstract :"Seccadeyi suya serme” motifi destan ve halk hikâyelerinde, Alevi-Bektaşi menkıbelerinde ve Dede Korkut hikâyelerinde karşılaşılan bir motiftir. Zamanla klasik Türk şiiri metinlerinde, az da olsa modern Türk şiirinde yer alan bir metafora dönüşmüştür. Motif; Sümer, Hint, Çin, Hristiyanlık gibi inanç ve kültürlerde mitolojik çağlara uzanan, Türklerin İslam öncesi inançlarına işaret eden bir anlam derinliğine sahiptir. Motifin yapısında yer alan "seccade” ve "su” kavram ve metaforlarının bağdaştırılması, inanç ve kültürlerdeki iç içe geçmişliğin ve kaynaşmışlığın, senkretizmin dildeki cisimleşmesidir. Kimi Farsça metinlerde seccâde ber-âb efkend şeklinde geçen tabirin Türkçe metinlerdeki kullanımı daha yaygındır. Menkıbelerde, tasavvufi metinlerde, din dışı şiirlerde tabire farklı anlamlar yüklenmiştir. Klasik Türk şiirinde motifin özellikle Hızır’la ilişkilendirildiği de görülmüştür. Tabirin anlam ve muhtevasına ise tarihi kaynaklarda ve sözlüklerde değinilmemiştir. Günümüz sözlüklerinden ikisinde karşılaşılan tabire verilen anlamlar ise hatalıdır. Çalışmada motifin senkretik yapısı gereği tabirin anlam çerçevesini daha iyi çizebilmek için seccade, su, Hızır kavram ve metaforları üzerinde durulmuştur. Mitolojilerdeki, menkıbelerdeki izleri araştırılarak tabirin klasik Türk şiirindeki anlam çerçevesi beyit örnekleri üzerinden çizilmeye çalışılmıştır.
Keywords : klasik Türk şiiri, seccade, su, menkıbe, mitoloji