Matemin Gölgesinde Sivil Bir Fenomen: İran'da Dinî Heyetler

Authors : Zeynep Sena Kaynamazoğlu

Pages : 67-76

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research

Abstract :Şiî halk dindarlığının en güçlü unsuru Muharrem ayında icra edilen matem merasimleridir. Muharrem matemi ve benzeri dinî merasimler Şiî Müslümanlara İmam Hüseyin başta olmak üzere On İki İmam’la olan bağlarını tazeleme ve toplumsal hafızalarını canlı tutma imkânı vermektedir. Bireysel dindarlığın önemli bir bileşenini oluşturan bu merasimler aynı zamanda kapsamlı bir toplumsal ve siyasî muhtevaya sahiptir. Bunun günümüz İran’ındaki en önemli örneği, merasimleri icra etmek için bir araya gelmiş insanlardan müteşekkil dinî heyetlerdir. Fütüvvet geleneğinin etkilerinin görüldüğü dinî heyetler, modern dönemde İran toplumunun ürettiği özgün bir fenomendir. Heyetlerin düzenlediği dinî meclislerde farklı ekonomik ve sosyal sınıflara ait kimseler ortak bir platformda buluşmakta, böylece dayanışma ve yardımlaşma ağı inşa etmektedir. Heyetler, sivil ve gayri resmî olmaları sebebiyle hareket kabiliyeti yüksek ve dinamik yapılardır. Bu dinamiklik İran İslâm Devrimi ve sonrasında da İran-Irak savaşında kilit bir rol oynamalarını sağlamıştır. Toplumsal şartlar değiştikçe heyetler de değişime uğramış, bu durum yönetimin heyetleri kontrol altına almak istemesine sebep olmuştur. Bu çalışma heyetlerin tarihsel ve dinî kökenlerini, yapısını, işlevlerini ve siyasetle ilişkisini konu edinerek, halk dindarlığının toplumsal ve siyasal etki gücünü ortaya koymaktadır.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, İran, Şîa, Dinî Heyetler, Kerbelâ, Muharrem, Matem Ritüelleri, History of the Islamic Sects, Iran, Karbalā’, Moḥarram, Mourning Rituals, Religious Associations (Hey’at), Shī‘a