TAŞKENT ÖZBEKLERİNİN KIYAFET KÜLTÜRÜNDE GİYSİNİN KORUMA İŞLEVİNE İLİŞKİN DÜŞÜNCELER

Authors : Gülçehra Zununova

Pages : 93-108

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2021-01-20

Article Type : Research

Abstract :Makalede, Taşkent Özbeklerinin giysilerin koruyucu işlevleriyle ilgili inançlar incelenmekte ve onların törensel ritüel senaryolarında koruyucu özelliklerinin derin anlambilimi ortaya konulmaktadır. Kostümün koruyucu işlevlerinin sihir, fetişizm ve diğer din biçimlerine dayanan heterojen fenomenleri kapsadığı, yani hem İslamî olmayan hem de İslamî gelenekleri birleştirdiği gösterilmiştir. Bir zamanlar ritüel düzlemde olan giyim kuşamın büyülü ve koruyucu bir anlamla donatıldığı söz konusudur. Özbek giyim konusu geniş bir yayın katmanını temsil ediyor. Ancak, apotropik bir fon katmanı bağlamında giysilerin özel olarak tahsis edilmediği de bilinmektedir. Yaşam döngüsünün ritüelleri çok yönlü bir efsaneye sahiptir - ritüel simgesellik önemli bağlantılardan biri olarak korunmaktadır. Muska (apotropi) kültürel evrensellerden biri olup, çok yönlüdür ve etnik kültürlerin geleneksel yaşamının farklı yönleriyle ilişkilidir. Makalede "apotropinin ilginç vektörü" ele alınmakta, yani giyim ve onun detayları "bir kişiye ve onun yarattığı kültürel alana tehdit oluşturan çeşitli zararlı nesnelere yöneliktir". Birikmiş etnografik materyaller, ritüel kıyafetlerle ilgili halk fikirlerinin canlılığını göstermektedir. Taşkent mahallelerindeki Özbeklerin arasında toplanan yazarın hem yayınlanmış hem de yayınlanmamış etnografik materyalleri kaynak olarak kullanılmaktadır. Karşılaştırma için Özbek bilim adamlarının yayınlarına başvurulmaktadır. Sembolizm, yani simegesellik derecesinin, giysilerin sıralamasının yanı sıra bir tılsımın işlevleriyle donatılmasının yirminci yüzyılın başında daha büyük ölçüde ortaya çıktığı, bugün Özbekistan'ın başkentinin mahallelerinde yaşayan çoğu insanın sembollerin anlamını açıklayamadığı ve modern yaşamın ritüellerde kendi ayarlamalarını yaptığı belirtilmelidir. Ancak, yine de, ritüel kıyafetlerin sembolizmi veya etnik özgüllüğü bir derece koruduğu söz konusudur. Taşkent'teki Özbeklerin inançlarında sunulan açıklayıcı manipülasyon modelleri ve sembollerin anlamı, makalenin yazarı tarafından Taşkent mahallellerinin eski nesil sakinlerinin yanı sıra ritüellerde önderlik yapan kişiler ("atinayi”), sihirbazlar ve merhumu yıkayan özel meslek sahipleri ("gassa”l) ile yapılan birçok röportajlarda elde edilen bilgilere dayanıldığını vurgulamak gerekir. Nitekim, geleneksel inançlara gore, üzerinde taşıdığı herhangi bir kişinin vücuduna doğrudan bitişik olan kıyafetler sahibinin ayrılmaz bir parçasıdır, onunla tanımlanır ve onun gibi olur. Bu da giyim kuşamın topluluğu korumayı amaçlayan birer inançla ilişkili olduğundan ileri gelmektedir.
Keywords : inanç, , giysi, özbeker, taşkent, mahalle, tören, merasim, ritüel, koruma