Gaziantep Alaybey Cami Minberi Külahındaki Servi Ağacı Bezemesi ile Tasavvuf, Miraç Hadisesi ve Hz. Musa Kıssası Arasındaki İkonografik Benzerlik

Authors : Turgay Gök

Pages : 75-106

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Other

Abstract :Gaziantep ili Şahinbey ilçesinde bulunan Alaybey Cami’nin köşk tipindeki minberi külahında görülen servi ağacı bezemesi minbere ikonografik anlamlar katmaktadır. Osmanlı dönemi sanatında sıklıkla kullanılan servi ağacı, Hicri 1235 Miladi 1809-20 yıllarına tarihlendirdiğimiz Alaybey Cami Minberi külahında da görülmektedir. Kompozisyonda servi ağaçları, güneş kursları (yıldız, gezegen, galaksi) ve stilize insan figürü bir arada kullanılmıştır. Henüz ismini bilmediğimiz sanatçı tarafından stilize edilerek nakşedilen süsleme, içerisinde birçok ikonografik konuyu barındırması bakımından önemli görülmektedir. Stilize edilerek betimlenen servi ağacı bir yönü ile başı göklerde olan uzun bir ağaç iken, diğer yönü ile yanan ve etrafına nurlar saçan bir ağaca benzemektedir. Güneş kursları kırmızı daireler halinde olup, makro olarak güneş, yıldız ve gezegeni ifade ederken mikro olarak atom, tohum gibi nesnelerin temsilini üzerinde barındıracak kadar stilizedir. Servi ağacı tarihi insanlık kadar eski olan hayat ağacı kültünden türemesinden dolayı ikonografik betimlerde kendisine yer bulmuştur.  
Keywords : Türk sanatı, Ayıntâb, Antep, Gaziantep, Osmanlı dönemi, Alaybey Cami, Minber, Köşk Minber, Servi ağacı, Selvi ağacı, Kalemişi süsleme, Miraç hadisesi, Kab-ı Kavseyn, Sidretü’l-Müntehâ, Hz. Musa kıssası