Kudüs Hükümet Konağı: Osmanlı Modernleşmesinin Mimari Temsili (1854-1917)

Authors : Yasemin Avci

Pages : 1-21

Doi:10.34230/fiad.1034996

View : 36 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research

Abstract :19. yüzyılın son çeyreğinde küçük, büyük hemen tüm Osmanlı kentlerinde inşa edilen hükümet konakları, modern bürokratik devletin oluşumu sürecinde taşradaki idari yapının yeniden örgütlenmesiyle doğrudan bağlantılıdır. Tanzimat’ın hükümet konakları, önceki dönemin "paşa kapısı”, "vali sarayı” ya da "vali konağı” gibi adlarla anılan yapılarından tümüyle farklıdır. Bu binalar, taşra yönetiminin kişisellikten çıkmaya başladığını, himaye ve intisap sisteminin profesyonel bürokrasiye dönüştüğünü gösteren somut kanıtlar olarak değerlendirilebilir. Bunun yanında hükümet konaklarının, İmparatorluk tebaasına, padişahın siyasi ve idari iktidarını, devletin yüceliğini hatırlatan sembolik güç merkezleri olarak görüldüğünü de belirtmek gerekir. Nitekim bazıları mütevazı ölçülerde de olsa bu binalar, temsili karakterinden dolayı hem merkezi iktidar hem de yerel hükümet tarafından daima önemsenmiştir. Bu çalışmada Osmanlı taşra kentlerinde ilk örneklerinden biri olarak kabul edilebilecek olan Kudüs Hükümet Konağı, kent içindeki lokasyonu, kentin ikamet ve ticaret alanlarıyla olan ilişkisi ve işlevsel özellikleri bağlamında değerlendirilmekte, binanın 1850’lili yıllardan 1917 yılına kadar geçirdiği yapısal değişimler incelenmektedir. 1900’lü yıllardan itibaren kent siyasetinin önemli bir gündem maddesi haline gelen yeni bir hükümet konağının inşası ise, kent eşrafının yerel ve merkezi hükümetle ilişkilerini, kentteki etkinliklerini açıklayan bir mesele olarak ele alınmış, bu bağlamda merkez-taşra arasındaki bürokrasinin işleyişi, taşra yönetimi üzerindeki merkeziyetçi tahakküm, Kudüs mutasarrıflarının merkeze olan bağımlılıkları gibi hususlar değerlendirilmiştir.
Keywords : Hükümet konağı, Tanzimat, Kudüs, Kent eşrafı