Demir Çağı Yazılı ve Arkeolojik Kaynaklarında İsrail ve Yahuda Krallıkları

Authors : Şeyma Ay Arçin

Pages : 1-31

View : 39 | Download : 14

Publication Date : 2018-01-30

Article Type : Research

Abstract :Arkeolojik çalışmalar sonucu gün yüzüne çıkan eserlerin tarihî önemi anlaşılıncaya kadar, Eski İsrail tarihini anlatmada kullanılan yegâne kaynak Eski Ahit idi. Eski Ahit’in Babil kralı II. Nabukadnezar’ın M.Ö. 586 yılında Yahuda Krallığı’nı egemenliği altına alıp buradaki halkı Babil’e sürmesinden sonra yazıya geçirildiği düşünülmektedir. Eski Ahit İsrail halkının tarihî hafızasını ortaya koymaktadır. Ancak yazmanların bu hafızayı kaydederken kullandığı terimlerin farklılığı tarih yanılgısına (anakronizm) sebep olmuştur. Eski Ahit’te ortaya çıkan bu durum bilim insanlarınca "Dört Kaynak Teorisi” adı altında incelenmiştir. Teoriye göre Yahvist (J) metinler, metinlerin en eskisi olup Yaratılış ve Çıkış kitaplarının bir bölümünü konu almaktadır. Elohist (E) metinlerinin M.Ö. 750 dolaylarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Babil sürgünü dönemi ve sonrasında yazıldığı düşünülen Ruhbani (P) metinler ve dinî konuları içeren M.Ö. 7. yy.’a tarihlendirilen Tesniye (D) metinleri ile Eski Ahit tamamlanmıştır [1] . Babil kültürü ve tarih yazımı etkisi altında kaydedilen İsrail halkının kutsal kitabı, arkeoloji biliminin gün yüzüne çıkardığı eserler doğrultusunda bilgiler vermeye başlayınca, bilim insanlarının İsrail tarihini aydınlatmadaki araçları çeşitlenmiştir. Özellikle Eski Ahit’in Krallar ve Tarihler kitapları Babil, Asur ve Pers tarihleri ile eş zamanlıdır. Bizim bu çalışmadaki amacımız, İsrail ve Yahuda Krallıkları hakkında bilgi veren Tel Dan Steli, Meşa Steli, Kurkh Monoliti, Siyah Dikilitaş, Tel el Rimah Steli, Lakiş Kuşatması Kabartmaları, İsrail ve Yahuda Krallıkları üzerine düzenlenen Asur ve Babil seferleri hakkında bilgi veren kral yıllıkları gibi yazılı ve arkeolojik verileri tanıtmaktır. [1] Mustafa Yiğitoğlu, "Hz. Musa’ya Atfedilen Kitapların Farklı Redaksiyonları”, JASSS 5-7 (2012) : 812-814.
Keywords : İsrail ve Yahuda Krallıkları, Kurkh Monoliti, Siyah Dikilitaş, Tel el Rimah Steli, Lakiş Kuşatması