YAZMA ESERLERDE KONU EDİLEN İBLİSİN "KÖTÜLÜK KAHRAMANI" OLUŞU BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Authors : Nursel Uyaniker

Pages : 56-82

View : 26 | Download : 7

Publication Date : 2022-04-27

Article Type : Research

Abstract :Kötülük, insanoğlu açısından iyilikten daha çok dikkat çekmekte ve unutulmamaktadır. Kötülük kahramanı olarak her toplumun kendi algısına göre çizdiği bir tipi vardır. Bu bağlamda kötülüğün başkahramanı ve şeytanların lideri olan iblis, dikkat edilmesi gereken önemli bir varlıktır. Türk-İslam kültüründe iblis hakkında somutlaştırılmış/nesneleşmiş bilgiler mevcuttur. Yazma eserlerde çok kez ele alınan iblis nasihatleri de bu doğrultuda değerlendirilmelidir. Çalışmanın amacı, ele alınan yazma eserlerden hareketle kötülük kahramanı şeytanın tipolojisini belirlemek ve Türk-İslam tasavvurundaki tasarımlarına katkıda bulunmaktır. İblis hakkında yazılmış; Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi ve Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi’nde bulunan dört adet mensur yazma eser okunmuştur. Çalışmada, Freud tarafından ortaya atılan ve Melanie Klein tarafından kurulan, "Nesne İlişkileri Kuramı” kapsamında Türk-İslam tasavvurunda şeytan algısı ele alınmıştır. Kötülük ve teodise kavramlarının yanında; kötülük ve şeytan kavramlarının ele alınması ile konunun zengin malzemeyi ihtiva ettiği görülmüştür. Yazma eserler arasında, varak sayısı bakımından en hacimli olan, müstensihi ve istinsah tarihi belirtilen, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi’ndeki yazma eserin çeviri yazılı metni çalışmanın sonunda verilmiştir. Halkın birtakım dinî bilgilere ulaşması amacıyla başta ilmihal kitapları olmak üzere; dinî hikâyeler, kıssalar vb. gibi manzum-mensur yazılmış ve telif, tercüme, adaptasyon yoluyla kazandırılmış metinler bulunmaktadır. Bunlar aynı zamanda Türk toplumunun karakterinden izler taşımaktadır. Çalışmanın sonunda çeviri yazı alfabesiyle verilmiş, dinî bilgilerin yer aldığı metin sayesinde de soyut dinî kavramların somutlaştırılarak nasıl bir sosyo-kültürel zemine oturtulduğu gösterilmeye çalışılmıştır.
Keywords : İblis/şeytan, kötülük kahramanı, ilmihal kitapları