MISRAYI ARUZA UYDURAN BİR ŞAİR: ZÎVER VE ŞİİRLERİNDE ARUZ TASARRUFLARI

Authors : Hasan Kaplan

Pages : 279-311

View : 30 | Download : 15

Publication Date : 2019-02-28

Article Type : Research

Abstract :ÖZET Aruz vezni Arap edebiyatında doğmuş, oradan Fars edebiyatına ve Türk edebiyatına geçmiştir. Türk edebiyatında aruz kuralları Arap ve Fars aruz bilgisine dayalı olup kaynaklarda imale, zihaf, med ve ulama gibi uygulamalardan ibaret görülmektedir. Divanlar üzerine inceleme yapan araştırmacılar da şairlerin aruz kullanımlarını değerlendirirken öncelikle şairlerin kullandıkları bahir ve kalıplara yer vermiş, daha sonra ise bu uygulamalara dair birkaç örnek vermekle yetinmişlerdir. Her bir şairin aruz veznini kullanımı ayrıntılı bir şekilde incelenemediği için Türk edebiyatında şairlerin aruzun tatbikinde yer verdikleri imla ve telaffuza dayalı birtakım tasarruflar tespit edilememiştir. Bunlar tespit edilemeyince öncelikle Arap ve Fars aruzu karşısında Türk aruzunun gelişim ve değişim seyri izlenememiş, sonrasında da yayımlanmış divanlarda "vezin hatası, vezin tutmuyor, vezin çıkmıyor, vezin bozuk, vezin eksik…” gibi uyarılarla karşılaşmak kaçınılmaz olmuştur. Araştırmacılar vezin hatası olarak belirttikleri bazı durumlarda ya müstensihleri suçlamışlar ya da şairlerin nazım bilgisinin eksik olduğunu ima etmişlerdir. Bu çalışmada şiirlerinde aruza dair birçok farklı uygulamaya yer veren bir şair olan Zîver’in (18. yüzyıl) aruz veznini nasıl kullandığı incelenmiştir. A ruzun Türk(çe)leşme seyrinin ancak farklı şairler üzerine yapılacak ayrıntılı ve karşılaştırılmalı çalışmalar neticesinde izlenebileceği aşikârdır. Bu düşünceden hareketle Zîver’in veznin gerektirdiği açık veya kapalı heceyi elde etmek, mısradaki hece fazlalığını veya eksikliğini gidermek için yaptığı uygulamaları ve bulunduğu tasarrufları tespit etmek, böylece aruzun Türk şiirindeki seyrine küçük de olsa katkıda bulunmak amaçlanmıştır. 
Keywords : Zîver, aruz vezni, aruz uygulamaları, aruz tasarrufları