KLÂSİK TÜRK ŞİİRİNDE DEHRÎ TİPİ

Authors : Süleyman Anıl Tombak

Pages : 613-633

View : 25 | Download : 23

Publication Date : 2019-02-28

Article Type : Research

Abstract :Klasik şiirimizde tipler, ihtiyaç durumunda şairin mesajını topluma ulaştırmada bir aracı görevindedir. Edebi metinlerde âşık, maşûk, rakip ve memdûh gibi temel tiplerin yanında rind, müddeî, sufi, zahid v.b. tipler de bulunmaktadır. İşte bu tiplerden bir tanesi de dehrî dir. Dehr kelimesi Arapça de-he-ra ( د/ه/ر ) kökünden türemiş bir isimdir. Kelimenin çoğulu edhûr ve duhûr şeklindedir. Dehrî, dehr kelimesine nisbeti sebebiyle bu isimle anılmış ve İslam dünyasında genel olarak ateist ve materyalist düşünce akımlarını temsil etmiştir. Dünyada meydana gelen hadiseleri tabiat kanunlarıyla açıklayarak Allah’ı inkâr eden dehrî anlayışı, klasik şiirimizde az da olsa kendine yer edinmiştir. Şairler eserlerinde, karakter ve davranışları kötü ahlak üzerine şekillenmiş olan dehrîlerin bu ve benzeri kötü yönlerini sergilemek suretiyle yer vermişlerdir.  Bu tipin en belirgin özelliği inkârcı bir yapıya sahip olmasıdır. Dehrî, kısaca Allah’a inanmayan bir kimse demektir. Dehrî tipi, incelediğimiz 141 edebi metnin (nazım-nesir karışık) 11 tanesinde 15 kez karşımıza çıkmaktadır. Eserleri taramamız sonucunda elde ettiğimiz rakamlardan da anlaşıldığı üzere dehrî tipi ihtiva ettiği kötü/olumsuz anlamlardan olsa gerek, sık kullanılmamışır. Klasik Türk edebiyatının daha anlaşılır olabilmesi için tiplerin hangi özellikleri bünyelerinde barındırdıklarının ve şairin kullandığı tiple okuyucuya nasıl bir mesaj verdiğinin iyi bilinmesi gerekir. Bu çalışmamızda tespit edilen örneklerden hareketle klasik şiirde dehrî tipi oluşturulmaya çalışılmıştır. 
Keywords : Klasik Şiir, Dİvan, mesnevi, dehr, degrî