KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA MUSİKİYE İLİŞKİN TERİMLER: NESİMİ ŞİİRİ ÖRNEĞİ

Authors : Seadet Shikhiyeva

Pages : 338-366

View : 26 | Download : 13

Publication Date : 2018-08-20

Article Type : Research

Abstract :Türk divan şiirinde tekçe düşünce âlemi değil, aynı zamanda toplumun kültür hayatıyla ilgili ifadeler de yer alır. Toplumun müzik hayatına ilişkin bu kavram, terim ve motifler spesifik anlam katmanı oluşturur. İlk önce belirtmeliyiz ki, divan şairlerinin musikiye müracaatı çeşitli boyutlardadır. Bununla bile divan şiirinin musiki kültürü bağlamında incelenmesi ve değerlendirilmesi orta çağ kültürel hayatının hangi alanlarında musikiye müracaat olunması hususunda belirli bir tasavvur oluşturmaktadır. Örneğin; Nesimi ’ nin Türkçe divanında dönemin musiki makam sanatı ve genellikle musikiye ait kavramları kullanımı dikkati çekmektedir. Şairin din dışı, dini ve tasavvufi konulu 20 ’ den fazla beytinde musiki ıstılahları çoğu kez tevriyeli olmakla kullanılır. Bu beyitlerde musiki sanatıyla ilgili şahıslar ( Büzürg, mütrib, rakkas, dilber-i tennaz, nağme-han ), özellikli terimler ( neva, zengüle, zil, bem, ahenk, avaz, perde, şüab, nağme ), makam musikisinin şubeleri ( "Hüsеyni”, "Çargâh”, "Büzürgi”, "Kuçek”, "Sеgah”, "Hicaz”, "Sifahan”, "Iraki”, "Rehavi”, "Hisar”, "Müberka”, "Muhalif” , "Şahnaz”, "Şur”, "Nigar” ), vurmalı, telli ve nefesli aletlerinden ( çenk, saz, ney // nay, tambur, çarpara, rübap, erganun, kanun, sur, ceres, ciğane ) söz edilmektedir. Bu musiki aletlerinin kullandığı alanlar da ilgi uyandırmaktadır. Nesimi’nin Türkçe divanı, eğlence meclislerinde, Nevruz bayramı günlerinde, muhabbet nağmeleri okunurken musikinin eşliği hususunda bilgi vermektedir. Aynı zamanda onun şiiri, şahlar ve diğer insanların musiki meclisiyle ilgili gelenek ve göreneklere işaretleriyle dikkati çekmektedir. Genellikle divan şiirinde toplumun tekçe bezm değil, rezmi (savaş) hayatından söz edilirken de musiki bu yaşamın bir unsurudur. Nesimi’nin Türkçe divanından imamlara okunan mersiyelerin bile musiki eşliğinde okunması anlaşılmaktadır. Bu hususların detaylı incelenmesi orta çağ kültürel hayatında musikinin yeri, aynı zamanda musikinin divan şiirinin konu, motif, mazmun ve sözlüğüne etkisini değerlendirme acısından önem arz etmektedir.
Keywords : divan şiiri, Nesimi, musiki terimleri, poetika