Mezhepler Tarihi Literatüründeki Benzerlikler Üzerine Bir Çalışma "Kitâbu’r-Redd ve Telbîsü İblîs Örneği

Authors : Aysel Öztürk, Zeynep Alimoğlu Sürmeli

Pages : 669-712

Doi:10.18403/emakalat.820896

View : 22 | Download : 5

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research

Abstract :Ebû Mutî‘ Mekhûl b. el-Fadl en-Nesefî’nin "Kitâbu’r-Redd ‘alâ ehli’l-bidâ‘ ve’l-ehvâi’ḍ-ḍâlle” adlı eserinin Hanefî makâlât geleneği içerisinde 73 fırka rivayetini esas alarak İslâm fırkalarının 6x12+1=73’lük sistemle tasnife tâbi tutulduğu en eski çalışmalardan biri olduğu söylenebilir. Nesefî’nin kullandığı bu tasnif sistemi, kendisinden sonraki pek çok müellifi özellikle de Hanefî makâlât müelliflerini etkilemiştir. Ancak bu tasnif sistemini kullanan alimler Hanefîlerle sınırlı değildir. Nitekim Hadis taraftarları içerisinde değerlendirilebilecek olan Hanbelî alimi Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî de Telbîsü İblîs adlı eserinin bir bölümünde 6x12+1=73 şeklindeki sisteme dayanan bir tasnif kullanmıştır ki bu tasnif; fırkaların isimlendirilmesi, alt fırkaların sıralanışı ve tanımlanması gibi pek çok yönden Nesefî’nin tasnifine benzemektedir. Bu bakımdan çalışmamızda iki eserde yer alan tasnifler ve fırkalar, eserlerin bütünü de dikkate alınarak mukayese edilip aradaki benzerlik ve farklılıklar, kimi Hanefî ve Hadis Taraftarları makâlât eserleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle ortaya koyul-maya çalışılacaktır.
Keywords : 73 fırka rivayeti, Nesefî, İbnü’l-Cevzî, Kitâbu’r-Redd, Telbîsü İblîs