İlâhî Sıfatlar Probleminin Ortaya Çıkışında Çok Kültürlü Ortamın Etkisi

Authors : Seyithan Can

Pages : 430-450

Doi:10.18403/emakalat.801502

View : 20 | Download : 5

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research

Abstract :İslâm düşünce tarihinde de sıfatlar, üzerinde en çok tartışılan konuların başında yer almaktadır. Hatta bu konu, mezhepler arasında tekfire götüren boyutlarıyla ele alınmıştır. Ancak tarihsel sürece bakıldığında, İslâm âleminde tartışma konusu olan sıfatların sosyo-kültürel konjonktür gereği tevhidi düşünceyi savunma amacıyla ortaya çıktığı görülmektedir. Tevhidi savunma gayesi güden sıfat anlayışının, mezhepler tarafından sistematik bir hale getirilmesi, tarihsel süreçte ortaya çıkan sıfat telakkisinin tek genelgeçer anlayış olduğu algısını da beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla tarihsel süreçte tenzih ve mutlaklık üzerinde şekillenen Allah tasavvuru, günümüz insanının tam anlamıyla içselleştirebildiği bir tasavvur olamamıştır. Bunun sebebi, tenzih ve mutlaklık üzerinde şekillenen savunmacı söylemin, farklı kültür ve medeniyetlerle etkileşimin bir sonucu olarak ortaya çıkmasıdır. Bu çalışma, ilahi sıfatlar kapsamında tartışılan konuların, İslâm’ın hangi dinler veya inançlarla etkileşimi neticesinde ortaya çıktığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Özellikle İslâm âleminde mezhebî ayrılıklara sebebiyet veren Allah’ın kelâmının yaratılmışlığı, tenzih ve ta’tîl anlayışları, Hıristiyanlıkla etkileşimin bir sonucudur. Antropomorfizm, teşbih, tecsim tartışmalarının Yahudilikle; her yönüyle mutlak Tanrı anlayışının ise düalist inançlarla etkileşimin bir neticesi olduğunu söyleyebiliriz.
Keywords : Kelâm, İlahi Sıfat, Çok Kültürlülük, Dualizm, Antropomorfizm