Kavramsal Bir Bunalımdan Çıkış Denemesi: Hak, Hakikat, Gerçeklik ve Doğruluk İlişkisi

Authors : Hamdullah Arvas

Pages : 481-502

Doi:10.18403/emakalat.784254

View : 23 | Download : 6

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research

Abstract :Bilgi tasavvur ve tasdiklerden oluşmaktadır. Tasavvurların doğru aktarılması, kelimelerin vad‘olundukları anlamlara doğru bir şekilde bağlanması ile mümkündür. Fakat dil ve kültür farklılığı, dilin zamana ve zemine göre değişen bir olgu olması ile bilgi ve muhakeme kusurları, zaman içinde bazı kelimelerin lafız ve mana irtibatının tahrip etmiştir. Bu durum kelimelerin dayandığı dil, düşünce ve varlık irtibatını koparmıştır. Böylece insanların düşünce dünyasında kavramsal çöküşler meydana gelmiştir. Bunun en somut örneği hak ve hakikat kelimelerinde gözlenmektedir. Araştırmada belirtildiği üzere günümüzde bu kelimelerin Arapça aslını bilmeyen veya bunları göz ardı eden birçok insan bu kelimelere, kendi anadilinde yüklediği anlamların sınırları içinde düşünmektedir. Böylece hak ile hakikat arasındaki anlam farkı göz ardı edilmektedir. Hakikat kelimesi ise bir tarafta gerçeklikten yüce görülmekte öte yandan doğruluk kavramı ile özdeşleştirilerek kullanılmaktadır. Bazı araştırmacılar da felsefî içeriğinden dolayı gerçekliğin hakikatle eşitlenmesine karşı çıkmakta, hatta okuyucuların bu durumu yazarın dilinin eksikliğine verip gerçeklik sözcüğünü, hakikatin Türkçe’si gibi düşünmelerini yadırgamaktadır. Bu tespitlerle tasarlanmış çalışmamızda hak, hakikat, gerçeklik ve doğruluk kavramları arasındaki aynılık, benzerlik ve başkalık ilişkisi incelenmiştir. Araştırmada belirtildiği üzere hak kelimesi sahip olduğu metafiziksel anlam katmanından dolayı hakikat kelimesinden daha kapsamlıdır. "Hakikat” ve "gerçeklik” kelimeleri ise varlıksal nitelikler olup farklı dillere ait anlamdaş sözcüklerdir. Bilgisel değer bakımından hak kelimesinin delâlet ettiği anlamlardan biri olan sıdk kavramı da, doğruluk manasında olup bulunuşu hak olan şeylere uygunluk ciheti iledir.
Keywords : Kelâm, Hak, Hakikat, Doğruluk, Gerçeklik