Dîvânu Lugâti’t-Türk‘ten Hareketle Kazak Türkçesindeki Arkaik Fiiller

Authors : Mehmet Mustafa Karaca

Pages : 58-65

Doi:10.30803/adusobed.398838

View : 34 | Download : 10

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research

Abstract :Bu makalede Kıpçak grubu lehçeleri içinde yer alan Kazak Türkçesi ile XI. yüzyıl standart Türkçesi olan Karahanlı Türkçesi ve bu yüzyılda konuşulan lehçelere ait dil kayıtlarını derleyen Dîvânu Lugâti’t-Türk ‘teki fiillerin karşılaştırma yöntemiyle incelenmesi amaçlanmıştır. Yapılan karşılaştırmada Dîvânu Lugâti’t-Türk ‘teki birçok fiilin Kazak Türkçesinde de bulunduğu tespit edilmiştir. Kazak Türkçesinde Eski Türkçeden beri tanıklanabilen fiiller Kazak Türkçesinin fonetik yapısına uygun olarak varyantlarıyla yaşamaktadır. Kazak Türkçesinin karakteristik fonetik özellikleri olan s > ş, l > d, ç > ş vb. ses olayları fiillerin temel ses düzlemlerini oluşturur.  Ancak Kazak Türkçesindeki bazı fiiller standart değişmelerden bağımsız olarak daha arkaik şekillerini korurlar. Fiillerdeki arkaik şekillerde dikkati çeken en önemli yapı ise Dîvânu Lugâti’t-Türk ’ün, dolayısıyla XI. yüzyıl Karahanlı Türkçesinin fonetik yapısından daha arkaik olmalarıdır. Kazak Türkçesinde bazı fiiller, tarihî lehçelerden sadece Köktürkçede tespit edebildiğimiz kelime içi ve sonu /b/ sesini korumaktadır. Bazı fiiller ise Eski Türkçede kullanılan kelime içi ve sonu /d/ sesini korumaktadır. 
Keywords : Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kaşgarlı Mahmud, Karahanlı Türkçesi, Kazak Türkçesi