XVII. Yüzyıl Osmanlı-Habsburg Diplomasi Tarihine Bir Katkı: 1664 Vasvar Antlaşması’nın Tasdik Sürecine Dair Yeni Bulgular

Authors : Özgür Kolçak

Pages : 0-0

Doi:10.20519/divan.357705

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2017-12-01

Article Type : Research

Abstract :1606 Jitvatorok antlaşması, Osmanlı-Habsburg diplomatik ilişkilerinin doğasını tedricî ama kararlı bir şekilde dönüşüme uğrattı. Aynı sene içinde Jitva nehri ağzında, tarafsız kabul edilen bir bölgede Osmanlı ve Habsburg heyetlerinin müzakere usulüyle bir antlaşma metni (daha doğrusu antlaşma metinleri) kaleme almaları, XVII. yüzyılın kalan yıllarında yerleşik bir diplomatik uygulama halini aldı. Bununla birlikte, heyetlerce kağıda dökülen antlaşma metinlerinin yürürlüğe girebilmesi için, Habsburg hükümdarı ve Osmanlı sultanınca tasdik edilmeleri gerekiyordu. Antlaşmaların ahidname ( Ratifikation ) formuna sokulması, bazı hallerde, iki saray arasında gidip gelen elçilerin olanca gayretine rağmen seneler alabiliyordu. Hâlbuki 1664 Vasvar antlaşması, 10 Ağustos’ta imzalanmasının ardından bir buçuk ay bile geçmeden Habsburg hükümdarı I. Leopold (ö. 1705) ve Osmanlı sultanı IV. Mehmed (ö. 1693) tarafından tasdik edilmiş; tasdiknameler bir merasim eşliğinde el değiştirmişti. Buna karşın, konuyla ilgili literatür, bilhassa 1665’te teati edilen Osmanlı ve Habsburg büyükelçileri üzerine yazılanlar, bu esnada Viyana ve Edirne / İstanbul’a giden elçilerin bir sene önce akdedilen Vasvar antlaşmasının ahidnamesini taşıdıkları yönünde hatalı bir bilginin kökleşmesine sebep olmuştur. Bu makalede, Vasvar antlaşmasının tasdik sürecini tarihsel açıdan yeniden inşa edebilmek amacıyla Başkanlık Osmanlı Arşivi ve Avusturya Devlet Arşivi’ndeki geniş koleksiyonlardan elde edilen belgeler, dönemin çağdaş yazılı kaynaklarıyla bir araya getirilmiştir. Tarihî hikayenin yeniden kurulmasının ardından, önceki örneklerin aksine, 1664’te Osmanlı ve Habsburg makamları arasındaki diplomatik / bürokratik işleyişin hangi vasıtalarla hızlandırılabildiğine dair bir değerlendirme yapılarak, erken modern Osmanlı devlet yapısının değişen özelliklerine işaret edilmiştir.
Keywords : Vasvar antlaşması, Fazıl Ahmed Paşa, Simon Reniger, XVII. Yüzyıl Osmanlı-Habsburg Diplomasisi, Köprülüler