Gazâlî’nin İlimler Tasnif(ler)i ve En Üst Teorik İlme Dair Tanımlamaları

Authors : Alexander Treiger

Pages : 1-32

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Other

Abstract :Bu çalışma, Gazâlî’nin çeşitli ilim tasnif ve tasvirleri ile İhyâu ulûmi’d-dîn’de "mükâşefe ilmi” ve Cevâhiru’l-Kur’ân’da "marifetullah ilmi” olarak isimlendirdiği en üst düzeydeki teorik bilime dair kapsamlı bir araştırma ortaya koymaktadır. Çalışma, sözkonusu ilmin dört temel unsurla ilgili olduğunu göstermektedir: (1) Tanrı, (2) kozmoloji, (3) nübüvvet teorisi, melekbilimi ve dinî psikoloji, (4) Âhiret hayatı (bazen bu listeye beşinci bir unsur olarak Kur’ân tefsirinin ilkeleri de eklenmektedir). Dolayısıyla Gazâlî’nin "mükâşefe ilmi” öncelikle bir teolojik disiplindir. Ancak o, akıl yürütmenin bir neticesi olmaması, bilakis kalplerini zâhidâne uygulamalarla saflaştırmış peygamberler ve velîlere İlahî Aydınlanma yoluyla vahy/ilham edilmesi açısından kelâm ilminden daha üstün bir konuma sahiptir. Mükâşefe ilmiyle kelâm arasındaki bir başka anahtar farklılık ise şudur: Gazâlî’ye göre mükâşefe ilmi Hakikî Bilgi düzeyinde iş görürken kelâm, Hakikî Bilgi’ye ulaşmayı sağlamaksızın sadece halkın inançlarını sapkınların hücumlarına karşı korumaktadır. Mükâşefe ilmi belirgin bir İbn Sînâcı unsuru da içerdiğinden (ki bu husus makalenin yazarının diğer çalışmalarında ayrıntılı bir şekilde ortaya konmuştur), bu ilim bir açıdan bir İbn Sînâcı bâtınî teolojidir. Son olarak Gazâlî’nin ilimlere dair muhtelif tasnifleri, genel olarak onun düşüncesine dair çok sayıda ilginç unsurun farkına varılmasını da sağlamaktadır ki, bunlar da bu çalışmada tartışılmaktadır.
Keywords : Gazâlî, İbn Sînâ, Bilimler Tasnif(ler)i, Mükâşefe İlmi, Mistik Bilgi