Beslendiği Kaynaklar İtibariyle Sembolik Metinlerin Işığında Mesnevilerde Gerçeklik Tasavvurları

Authors : Hayrettin Orhanoğlu

Pages : 61-124

Doi:10.15247/dev.203

View : 22 | Download : 10

Publication Date : 2014-12-01

Article Type : Bookreview

Abstract :Her sanat eseri özünde bir gerçeklik kurgusu barındırır. Buna göre kurmaca bir dünya yaratmanın bedeli, o eserin gerçekliğinin sınanacağı tasavvur algısıdır. Bu tasavvurların başında "hayal” kavramı gelmektedir. Gerçekliğin diğer algılarıyla karşılaştırılıp özellikle klasik şiirimizin hayale verdiği konum incelendiğinde günümüz itibarilik anlayışından farklı bir yol izlediği ortaya çıkacaktır. Felsefenin de temel taşı sayılan gerçeklik vurgusu, tasavvufi kimi hikâyeler ve öte yanda medrese kültürüyle yetişmiş Kaygusuz Abdal’ın Budalaname’si türünden kimi metinlerle karşılaştırıldığında geniş bir yelpazede karşımıza çıkmaktadır. Bu, hiç şüphesiz gerçekliğin tasavvufta önemli bir teşkil ettiğini kanıtlamaktadır. İslam kültür coğrafyasında öne çıkan tasavvufî risalelerinin gerçeklikleri ele alma biçimlerinin çoğu kez Divan şiiri ve özellikle mesnevilerle olan bağıntısı, hemen hemen hiç ele alınmamıştır. Oysa bu metinlerle mesnevilerdeki gerçeklik algılarının karşılaştırılması, Divan şiirinin ve dolayısıyla mesnevilerin de anlaşılmasına katkıda bulunacaktır. Gerçeklik kurgusu itibariyle anlatı temelinde mesnevilerin de oturduğu bir gerçeklik temelinden söz etmek mümkündür. Farazya, ütopya yahut gerçeküstücülük gibi tanımlamaların dışında nasıl bir gerçeklik kurgusu söz konusudur bu metinlerde? Biz bu çalışmada gerçeklik algılarından hareket ederek mesnevilerdeki gerçeklik algılarını sorgulayacağız.
Keywords : Mesnevi, yolcu, gerçeklik, aşk, tasavvuf.