ONTOLOJİK VE EPİSTEMOLOJİK TEMELLERİYLE SADRÜŞŞERÎA’DA MÜRECCİH KAVRAMI: FÂİLİN VE MÜÇTEHİDİN FİİLİNE ETKİSİ

Authors : Şule Güldü

Pages : 577-604

Doi:10.33415/daad.1032538

View : 20 | Download : 12

Publication Date : 2022-03-31

Article Type : Research

Abstract :Müçtehit usûl-i fıkıh ile bilgi üretirken konu, zaman ve yön birliği bulunan deliller ile farklı hükümlere varabilir ve ortaya çelişki çıkabilir. Müçtehit bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için farklı yollar izler. Bu yollardan biri olarak, çelişki ortaya çıkaran delillerden birini tercih edebilir. Çünkü bu delil kendisinde var olan ayırıcı bir özellik yani müreccih sebebiyle diğerine üstün gelir. Fıkıh ilminde müreccih, müçtehitlerin çoğu tarafından tercih işleminde bir şart olarak aranır. Kavram yakın bir anlam karşılığıyla kelam ve felsefede de kullanılır. Bu ilimlerde fâilin fiilini işlemeye yönelmesinde, onu bu fiile çeken bir sebebin/müreccihin bulunup bulunmadığı tartışılır. Söz konusu disiplinlerde de bu durum "tercih bilâ müreccih caiz değildir” argümanı ile ifade edilir. Bu çalışmanın amacı genel olarak bu argümanın arka planındaki tartışmaları aktarmak, özel olarak ise Sadrüşşerîa’nın fiilin meydana gelmesinde müreccih kavramına yüklediği fonksiyonu hem müçtehidin hem de fâilin fiili üzerinden takip etmektir. Bu bağlamda giriş kısmında kavramın gerek kelam ve felsefede gerek usûl-i fıkıh disiplinlerinde ilişkili olduğu meseleler kısaca anlatılmaktadır. Giriş kısmından sonra kavramın epistemolojik ve ontolojik arka planı verilmeye çalışılmıştır. Ardından farklı bakış açısı nedeniyle Sadrüşşerîa’nın ontolojik düzlemde meseleyi ele alışı incelenmektedir. Daha sonra Sadrüşşerîa’nın fıkhî bilginin üretilmesinde kavramı nasıl kullandığı aktarılmıştır. Konunun teorik kısmı ön planda tutulduğu için metnin akışını bozmamak amacıyla örnekler gerekli görüldüğü kadar verilmiştir.
Keywords : Tearuz, Tercih, Müreccih, Fiil, Sadruşşerîa