İBN ḲUTEYBE’NİN EDEBÜ’L-KĀTİB MUKADDİMESİ’NDE DÖNEMİNİN İLMÎ ÇEVRELERİNE DAİR YAPTIĞI ELEŞTİRİLERİN TAHLİLİ

Authors : Soner Aksoy

Pages : 561-580

Doi:10.33415/daad.803455

View : 16 | Download : 5

Publication Date : 2021-03-31

Article Type : Research

Abstract :İslamî ilimlerin hemen her alanında kendisini yetiştiren İbn Ḳuteybe (ö. 276/889), Arap dilinde edebî ve dilsel geleneğin gelişmesi ve ilerlemesinde büyük payı olan âlimlerin başında gelir. Bu bağlamda İbn Ḳuteybe’nin devlet hizmetinde görevli olan kâtipler için kaleme aldığı dil, imlâ ve kompozisyon esaslarıyla ilgili bilgileri içeren Edebü’l-kātib isimli eseri oldukça önemlidir. Öyle ki bu eser üzerine hicri dördüncü asırdan itibaren birçok şerh yazılmıştır. Daha çok dinî metinlerin özellikle Kur’an ve hadislerin doğru anlaşılması çerçevesinde döneminin ilmî çevrelerine dair eleştirileri içeren kısa bir Mukaddime ile başlaması, Edebü’l-kātib’i farklı kılan temel noktalardan birisidir. Bu Mukaddime’nin öneminden olsa gerek İbnü’s-Sîd el-Baṭalyevsî (ö. 521/1127), eser üzerine yazmış olduğu el-İḳtiḍāb fî şerḥi Edebi’l-Küttāb isimli üç ciltlik şerhinde Mukaddime bölümüne bir cilt ayırmıştır. Dolayısıyla yapılacak olan bu araştırmanın kapsamını bu Mukaddime oluşturmaktadır. Araştırmanın temel amacı ise Mukaddime’de yapılan eleştirilerin İbn Ḳuteybe’nin düşünce dünyası ve dönemin fikirsel hareketliliği açısından değerlendirilmesidir. Bu şekilde gerek İbn Ḳuteybe’nin düşünce dünyası gerekse de dönemin fikirsel hareketliliği açısından yapılan eleştirilerin arka planını ve nereye oturduğunu görme imkânı olacaktır.
Keywords : Arap Dili ve Edebiyatı, İbn Kuteybe, Kur’an ve Hadis, Edebü’l-Kâtib, Mukaddime, Eleştiri