EMEVÎ İKTİDARIN KURULUŞ VE YIKILIŞINDA SALGIN HASTALIKLARIN ETKİSİ

Authors : Hakan Temir, Hüseyin Elmhemit

Pages : 933-960

Doi:10.33415/daad.759446

View : 21 | Download : 7

Publication Date : 2020-09-30

Article Type : Research

Abstract :Arapların salgın hastalıkları tarif etmek için kullandıkları "tâun” ve "veba” kavramları insanlık tarihini etkileyen büyük hadiselerdir. Tâunlar, ortaya çıktığı bölgelerde kısa sürede büyüyerek milyonlarca insanın ölmesine, devletlerinin ekonomik, siyasî, askerî ve ictimaî yapılarının bozulmasına neden olabilen ve toplumların hafızasında silinmez izler bırakan tarihî faktörlerden bir tanesidir. Bir anda ortadan kaldırılması mümkün olmayan bu tür salgınlar, sadece etkin olduğu dönemde değil sonrasında da kendilerini gösterirler. Kıtlık, yokluk, fiyat artışı ve siyasî buhranlar şeklinde olumsuz etkilerini toplumların üzerinde hissettirirler. İslâm tarihi kaynaklarına genel hatlarıyla bakıldığında birkaç önemli salgın dışında İslâm dünyasını etkileyen ciddi bir hadise meydana gelmediği izlenimi uyanır. Fakat kaynaklar derinlemesine incelendiğinde durum biraz farklılaşır. Özellikle Emevî iktidarı boyunca salgınlar öncü ve artçılarıyla sık sık kendisini göstermiştir. Hatta Emevîlerin iktidara gelişinde, iktidarı paylaşan kişilerin yönetimden uzaklaşmalarında ve Emevî iktidarının sonlanmasında tâunların ciddi etkileri olduğu görülür. Adeta Emevîler tâunla gelmiş ve tâunla gitmiş gibidir. Bunlar Abbâsîlerin iddia ettiği gibi bir ilahî ceza mıydı? Yoksa savaşların sık yaşandığı ortamda görülebilecek normal pandemik süreçler miydi? Benzer tarzdaki soruların cevaplandırabilmesi için bu makalede Emevîler dönemindeki salgınlar araştırılarak devlet üzerindeki muhtemel etkileri tespit edilecek ve bir neticeye ulaşılmaya çalışılacaktır. Böylelikle salgınların Emevîlerin yıkılışı üzerindeki etkileri de bir nebze aydınlatılacaktır.
Keywords : Emevi, Taun, Veba, Salgın, yıkılış