HALLÂC’IN MAHKEME SÜRECİ VE KATLİNE FETVÂ VERENLER

Authors : Eyyup Akdağ

Pages : 1167-1194

Doi:10.33415/daad.738648

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2020-09-30

Article Type : Research

Abstract :Tasavvuf tarihinin önemli isimlerinden birisi olan Hallâc, fikir ve düşünceleriyle tarihî süreç boyunca hep canlı kalmıştır. Tarihî süreçte Hallâc’ın fikir ve düşüncelerini, hâl ve sözlerini destekleyip savunanlar olduğu gibi bunlara karşı çıkan, aşırı tepki gösteren ve sert eleştiri yöneltenler de hep olmuştur. Bu iki yaklaşımın dışında bazıları ise kesin bir görüş belirtmeyerek sükûtu ihtiyar etmiştir. Hallâc, Abbâsî iktidarında söz ve eylemlerinden dolayı uzun süre, müteaddit olarak sorgulanmış ve mahkeme edilmiştir. Hallâc’a sorguda Karâmita davetçisi olma suçlaması yöneltildiği gibi hulûl, ittihat, rubûbiyyet, Kur’ân’ı tahkîr ve şeri‘atın emirlerini tahrif gibi bazı suçlamalar da yöneltilmiştir. Nihâî mahkemede ulemânın ittifak ve icmâsıyle katline fetvâ verilmiş ve karar da o şekilde infaz edilmiştir. Abbasî halifesi Muktedir-Billâh’ın veziri Hâmid b. el-‘Abbâs’ın idam kararının alınmasında ısrarı, baskısı ve yönlendirmesi olmuştur. Hallâc’ın görüş, düşünce ve sözlerinin ayrıntılı olarak irdelenmesi bu makalenin konusu değildir. Bu makale esas olarak Hallâc’ın hayatıyla beraber sorgulandığı ve mahkeme edildiği süreçleri, kendisine yöneltilen suçlamaları ve katline fetvâ veren kadı ve ulemâları konu edinmektedir. Hallâc’ın idamı konusunda ulemânın ittifak ve icmâsından bahsedilmektedir. Ulemânın ittifak ve icmâsının hakikatte var olup olmadığı da bu makalede ayrıca sorgulanacaktır.
Keywords : Tasavvuf, Hallâc, mahkeme süreci, fetva, küfür, katl